________________
(૨) જીવને અનુકૂળ પદાર્થ મળી જવાના કારણે જે અહંકાર આવી જાય છે, તે માન કહેવાય છે.
(૩) જીવ ઇષ્ટ વસ્તુને મેળવવા માટે જે કપટ કરે છે, તે માયા કહેવાય છે.
(૪) જીવને ઇષ્ટ વસ્તુ પ્રત્યે જે મમત્વ પ્રગટે છે, તે લોભ
કહેવાય છે.
જ્ઞાનમાર્ગણા :
જ્ઞાનમાર્ગણા-૮ પ્રકારે છે.
(૧) મન અને ઇન્દ્રિયથી યોગ્યદેશમાં રહેલી વસ્તુનો બોધ કરાવનારી આત્મિકશક્તિને મતિજ્ઞાન કહે છે.
(૨) શાસ્ત્રાદિના શ્રવણથી કે વાંચનથી શબ્દની સાથે અર્થની વિચારણાવાળો બોધ કરાવનારી આત્મિકશક્તિને શ્રુતજ્ઞાન કહે છે.
દા. ત. શ્રોત્રેન્દ્રિય દ્વારા ઘટ શબ્દ સાંભળ્યા પછી ઘટશબ્દ એ ઘટ પદાર્થનો વાચક છે અને જલધારણાદિ અર્થક્રિયા કરવામાં સમર્થ કંબુગ્રીવાદિમાન્ આકૃતિવાળી જે વસ્તુ છે, તે ઘટશબ્દથી વાચ્ય છે. એટલે ઘટશબ્દનો ઘટપદાર્થની સાથે વાચ્યવાચકભાવ સંબંધ છે. એટલે ઘટશબ્દથી ઘટપદાર્થનો જ બોધ થાય છે. અન્યવસ્તુનો બોધ થતો નથી. એ રીતે, શબ્દની સાથે અર્થની વિચારણાવાળુ મન અને ઇન્દ્રિયથી જે જ્ઞાન થાય છે, તે શ્રુતજ્ઞાન કહેવાય છે.
(૩) મન અને ઇન્દ્રિયની અપેક્ષા વિના માત્ર રૂપી દ્રવ્યોને જણાવનારી આત્મિકશક્તિને અવધિજ્ઞાન કહે છે.
(૪) મન અને ઇન્દ્રિયની અપેક્ષા વિના અઢીદ્વીપમાં રહેલા સંશી જીવોના મનના વિચારને જણાવનારી આત્મિકશક્તિને મન:પર્યવજ્ઞાન કહે છે.
૭૦
