________________
वेदा नरस्त्रिनपुंसकाः, कषायाः क्रोधमदमायालोभा इति । मतिश्रुतावधिमन:केवलविभङ्गमतिश्रुताज्ञानानि साकाराणि ॥११॥
ગાથાર્થ :- પુરુષ, સ્ત્રી અને નપુંસક એ-૩ વેદ છે. ક્રોધ, માન, માયા અને લોભ એ-૪ કષાય છે. મતિજ્ઞાન, શ્રુતજ્ઞાન, અવધિજ્ઞાન, મન:પર્યવજ્ઞાન, કેવલજ્ઞાન, મતિ-અજ્ઞાન, શ્રુત-અજ્ઞાન અને વિર્ભાગજ્ઞાન એ-૮ સાકારોપયોગ [જ્ઞાન] છે.
વિવેચન - નામકર્મના ઉદયથી શરીરનો જે આકાર થાય છે, તે દ્રવ્યવેદ કહેવાય છે. તેમાં (૧) જે વ્યક્તિમાં દાઢી, મુંછાદિ હોય છે, તે પુરુષવેદી કહેવાય છે. (૨) જે વ્યક્તિમાં દાઢી મુંછાદિ ન હોય પણ સ્તનાદિ હોય છે, તે સ્ત્રીવેદી કહેવાય છે અને (૨) જે વ્યક્તિમાં દાઢી મુંછાદિ પુરુષનાં ચિહ્ન હોય અને સ્તનાદિ સ્ત્રીનાં પણ ચિહ્ન હોય છે, તે નપુંસકવેદી કહેવાય છે.
મોહનીયકર્મના ઉદયથી સંસારના ભોગસુખની જે અભિલાષા ઉત્પન્ન થાય છે, તે ભાવવેદ કહેવાય છે. તેમાં (૧) સ્ત્રીને પુરુષની સાથે સંસારના ભોગસુખની જે અભિલાષા થાય છે, તે સ્ત્રીવેદ કહેવાય છે. (૨) પુરુષને સ્ત્રીની સાથે સંસારના ભોગ સુખની જે અભિલાષા થાય છે, તે પુરુષવેદ કહેવાય છે. અને (૩) જે વ્યક્તિને સ્ત્રી અને પુરુષ બન્નેની સાથે સંસારના ભોગસુખની જે અભિલાષા થાય છે, તે નપુંસકવેદ કહેવાય છે. કષાયમાર્ગણા -
કષાયમાર્ગણા-૪ પ્રકારે છે.
(૧) જીવને ઈષ્ટ વસ્તુનો વિયોગ અને અનિષ્ટ વસ્તુનો સંયોગ થવાથી જે ગુસ્સો-દ્વેષ થઈ જાય છે, તે ક્રોધ કહેવાય છે.
