________________
ચાર કર્મના ઉદયસ્થાનનો કાળ જઘન્યથી અંતર્મુહૂર્ત અને ઉત્કૃષ્ટથી દેશોનપૂર્વક્રોડવર્ષ છે. કારણકે જે મનુષ્ય પોતાનું આયુષ્ય અંતર્મુહૂર્ત જ બાકી રહે છે ત્યારે ઘાતીકર્મનો ક્ષય કરીને કેવળજ્ઞાનને પ્રાપ્ત કરે છે. તે મનુષ્યને સયોગીકેવલી અને અયોગીકેવલી અવસ્થામાં અંતર્મુહૂર્ત જ ચાર કર્મોનો ઉદય હોય છે. એટલે જઘન્યથી ચાર કર્મોના ઉદયનો કાળ અંતર્મુહૂર્ત છે અને જે પૂર્વક્રોડવર્ષના આયુષ્યવાળો મનુષ્ય સાધિક આઠ વર્ષની ઉંમરે ઘાતીકર્મોનો ક્ષય કરીને કેવલજ્ઞાનને પ્રાપ્ત કરે છે. તેને દેશોન પૂર્વક્રોડવર્ષ સુધી ચારકર્મનો ઉદય હોય છે. તેથી ઉત્કૃષ્ટથી ચાર કર્મના ઉદયનો કાળ દેશોનપૂર્વક્રોડવર્ષ છે.
-: ઉદયસ્થાનનો કાળ :
ઉદયસ્થાન
↓
८ ->
સાદિ-સાંત→
૭ ->
૪ -
જઘન્યકાળ
અંતર્મુ૦
૧ સમય
અંતર્મુહૂર્ત
અભવ્યને આશ્રયી અનાદિ-અનંત ભવ્યને આશ્રયી અનાદિ-સાંત શ્રેણીથી પડેલાને સાદિ-સાંત.
દેશોન અર્ધપુદ્ગલપરાવર્ત.
અંતર્મુહૂર્ત.
દેશોનપૂર્વક્રોડવ
ઉત્કૃષ્ટકાળ
↓
અપર્યાપ્તસૂક્ષ્મએકેન્દ્રિયાદિ-૧૩ જીવસ્થાનકમાં આઠકર્મનું
ઉદયસ્થાન હોય છે. સાત કે ચારકર્મનું ઉદયસ્થાન હોતું નથી. કારણકે તે જીવો ઉપશાંતમોહાદિ ગુણઠાણાને પ્રાપ્ત કરી શકતા નથી. તેથી સાત કે ચારકર્મનું ઉદયસ્થાન ન હોય.
પર્યાપ્તસંજ્ઞીપંચેન્દ્રિયજીવોને ૧૦મા ગુણઠાણા સુધી આઠકર્મનો ઉદય હોય છે. ૧૧મા અને ૧૨મા ગુણઠાણે મોહનીય વિના
૫૪
