________________
| સામાન્યથી નરકત્રિકાદિ-૧૬ પ્રકૃતિના બંધનું કારણ મિથ્યાત્વાદિ૪ છે. પરંતુ અંન્વય-વ્યતિરેકથી મિથ્યાત્વ હેતુ મુખ્ય છે. કારણકે જ્યાં મિથ્યાત્વ છે. ત્યાં નરકત્રિકાદિ-૧૬ પ્રકૃતિ બંધાય છે અને જ્યાં મિથ્યાત્વ નથી. ત્યાં નરકત્રિકાદિ-૧૬ પ્રકૃતિ બંધાતી નથી. દા.ત. મિથ્યાત્વગુણઠાણે મિથ્યાત્વ છે. ત્યાં નરકત્રિકાદિ-૧૬ પ્રકૃતિનો બંધ છે અને સાસ્વાદનાદિગુણઠાણે મિથ્યાત્વ નથી. ત્યાં નરકત્રિકાદિ-૧૬ પ્રકૃતિનો બંધ નથી. એ રીતે, અન્વય-વ્યતિરેકથી મિથ્યાત્વની સાથે જ નરકત્રિકાદિ -૧૬ પ્રકૃતિનો બંધ ઘટી શકે છે. એટલે અન્વય-વ્યતિરેકથી મિથ્યાત્વહેતુ મુખ્ય છે અને અવિરતિ વગેરે-૩ હેતુ ગૌણ છે. એટલે મિથ્યાત્વમાં અવિરતિ વગેરે ૩ હેતુનો સમાવેશ થઈ જવાથી તે હેતુને જુદા કહ્યાં નથી. તેથી નરકત્રિકાદિ-૧૬ પ્રકૃતિના બંધનું કારણ એક જ મિથ્યાત્વ કહ્યું છે. તેમજ સાસ્વાદનાદિગુણઠાણે અવિરતિ વગેરે બંધહેતુ હોય છે. પણ ત્યાં નરકત્રિકાદિ-૧૬ પ્રકૃતિનો બંધ હોતો નથી. તેથી પણ નરકત્રિકાદિ-૧૬ પ્રકૃતિના અવિરતિ વગેરે બંધહેતુ કહ્યાં નથી.
તિર્યચત્રિક, થાણદ્વિત્રિક, દુર્ભગત્રિક, અનંતાનુબંધીચતુષ્ક, મધ્યમસંસ્થાનચતુષ્ક, મધ્યમસંઘયણચતુષ્ક, નીચગોત્ર, ઉદ્યોત, અશુભવિહાયોગતિ, સ્ત્રીવેદ એ ર૫ પ્રકૃતિ સાસ્વાદનગુણઠાણાં સુધી જ બંધાય છે અને મનુષ્યત્રિક, પહેલુસંઘયણ, ઔદારિકતિક,
(३८) एकसत्वम् अपरसत्त्वं अन्वयः । एकासत्त्वे अपरासत्त्वं व्यतिरेकः ॥
જ્યાં એક હોય ત્યાં અવશ્ય બીજુ હોય, તે અન્વય કહેવાય. જ્યાં એક ન હોય ત્યાં બીજુ ન હોય, તે વ્યતિરેક કહેવાય.
દા.ત. જ્યાં વહ્નિ હોય ત્યાં જ ધૂમ હોય. તે અન્વય કહેવાય. અને જ્યાં અગ્નિ ન હોય ત્યાં ધૂમ પણ ન હોય. તે વ્યતિરેક કહેવાય. એ જ રીતે, મિથ્યાત્વહેતુની સાથે નરકત્રિકાદિ-૧૬ પ્રકૃતિના બંધનું હોવું, તે અન્વય કહેવાય. અને મિથ્યાત્વ ન હોય ત્યાં નરકત્રિકાદિ-૧૬ પ્રકૃતિનો બંધ પણ ન હોય, તે વ્યતિરેક કહેવાય.
૯૨૧૧ છે
