________________
ક્ષાયોપથમિકસમ્યકત્વ અને અવધિદર્શનમાર્ગણામાં ચારજ્ઞાન અને ત્રણદર્શન એમ કુલ સાત ઉપયોગ હોય છે.
વિવેચન :- વિગ્રહગતિમાં દરેક જીવો અણાહારી હોય છે. તેમાંથી સમ્યકત્વ વિનાના જીવોને ત્રણ અજ્ઞાન હોય છે અને સમ્યગદૃષ્ટિજીવોને ત્રણજ્ઞાન તથા અવધિદર્શન હોય છે અને તે સર્વેને અચક્ષુદર્શન હોય છે. સયોગી કેવલીભગવંતો કેવલીસમુઘાતમાં ત્રીજા, ચોથા, પાંચમા સમયે અણાહારી હોય છે અને અયોગી કેવલી ભગવંતો પણ અણાહારી હોય છે તેઓને કેવલજ્ઞાન અને કેવલદર્શન હોય છે. તેથી અણાહારીમાર્ગણામાં (૧) મતિ-અજ્ઞાનોપયોગ (૨) શ્રુતઅજ્ઞાનોપયોગ (૩) વિર્ભાગજ્ઞાનોપયોગ (૪) મતિજ્ઞાનોપયોગ (૫) શ્રુતજ્ઞાનોપયોગ (૬) અવધિજ્ઞાનોપયોગ (૭) અવધિદર્શનોપયોગ (૮) અચક્ષુદર્શનોપયોગ (૯) કેવલજ્ઞાનોપયોગ અને ૧૦ કેવલદર્શનોપયોગ હોય છે. બાકીના બે ઉપયોગ ન હોય. કારણકે વિગ્રહગતિમાં જીવોને સર્વવિરતિ ન હોવાથી મન:પર્યવજ્ઞાનોપયોગ હોતો નથી. અને આંખો ન હોવાથી ચક્ષુદર્શનોપયોગ હોતો નથી. તેમજ કેવલી ભગવંતને પણ ક્ષાયોપથમિકભાવનું મન:પર્યવજ્ઞાન અને ચક્ષુદર્શન ન હોવાથી મન:પર્યવજ્ઞાનોપયોગ અને ચક્ષુદર્શનોપયોગ હોતો નથી.
મતિજ્ઞાન સમ્યગદષ્ટિ અને સર્વવિરતિધરને છદ્મસ્થાવસ્થામાં જ હોય છે. તેથી મતિજ્ઞાનીને મત્યાદિ-૪ જ્ઞાન અને ચક્ષુરાદિ-૩ દર્શન જ હોય છે. એટલે મતિજ્ઞાનમાર્ગણામાં (૧) મતિજ્ઞાનોપયોગ (૨) શ્રુતજ્ઞાનોપયોગ (૩) અવધિજ્ઞાનોપયોગ (૪) મન:પર્યવજ્ઞાનોપયોગ (२८) इह चावधिदर्शनमागमाभिप्रायेणोच्यतेऽन्यथा एतेष्वेव मार्गणास्थानेषु गुणस्थानकमार्गणायां "अजयाइ नव मइसु ओहिदुगे" इत्युक्तमिति
(ચોથા કર્મગ્રન્થમાં ગાથા નં. ૩૩ની નંદનમુનિકૃત ટીકા)
હું ૧૪ર છે
