________________
અહિંસામીમાંસા જોતા જ મનમાં કરુણા, સહાનુભૂતિની ભાવના ઉત્પન્ન થાય છે કારણ કે પ્રત્યેક માનવના હૃદયમાં કુદરતી રીતે જ દયા રહેલી છે. કોઈ ક્રૂર મનુષ્યનું હૃદય તપાસવામાં આવે તો પણ ત્યાં દયા-કરુણાનો સ્ત્રોત વહેતો જણાશે. દષ્ટાંતરૂપે જો કોઈ એક કસાઈ કે જેનો મૂળધંધો-સ્વભાવ હિંસાનો છે, તે અનેક જીવોને મારે છે, ત્યા કરે છે તે પણ જો ક્યાંક એમજ ચાલ્યો જતો હોય અને રસ્તામાં કોઈ ચોપગું પ્રાણી ગાય-કુતરા-ઘોડા જેવું દુઃખી થતું હશે, તડપતું હશે, બે પ્રાણીઓ ઝઘડતા હશે, સબળ નિર્બળને હેરાન કરતુંત્રાસ આપતું હશે ત્યારે તે ક્રૂર લેખાતો કસાઈ પીડિત, દુઃખીની મદદ પહોંચશે અને નિર્બળ-દુર્બળ પ્રાણીને બચાવવાનો પ્રયત્ન કરશે કારણ કે તેના હૃદયમાં પણ કુદરતી કરુણા-દયા-અહિંસા વસેલી છે. આમ અહિંસા એ તો માનવમાત્ર-પ્રાણીમાત્રને કુદરત તરફથી મળેલી અનોખી-અનુપમ ભેટ છે. અહિંસા - ભગવતી સ્વરૂપ :
અહિંસાનું સ્થાન ઈશ્વરથી ઓછું નથી. ભગવાન મહાવીરે અહિંસાને ભગવતી નામ આપ્યું. કારણ માનવ હૃદયમાં જેટલી શ્રદ્ધા ભગવાન પ્રત્યે હોય છે તેટલી જ અહિંસા પ્રત્યે હોવી જોઈએ. નિશ્ચય સ્વરૂપે અહિંસા પૂજાની ચીજ છે અને શ્રદ્ધા તેનું કેન્દ્ર છે. ભગવાન આપણી જ અંદર બિરાજમાન છે, તેને બીજે ક્યાંક શોધવાની જરૂર નથી. પરંતુ ભગવાનનું તે સ્વરૂપ હિંસાના કાળા પડદાં પાછળ છુપાઈ ગયેલું છે. જો અહિંસાની સ્થાપના દ્વારા તેને દુર કરવામાં આવે તો ભગવાનનાં દર્શન સ્વમાં જ સંભવિત બને છે.
આ સંસારમાં પ્રલોભનો અનેક છે. વિકાર-વાસના, વિષયાસક્તિથી કુદરત પ્રાપ્ત અહિંસા પર હિંસા, વાસના, પ્રલોભનોનો પડદો પડેલો છે. જો તે વિષય-વાસનાને અંકુશિત કરવામાં આવે તો તે પડદો દુર થતાં અહિંસા આપોઆપ આત્મસાત્ થાય છે. તેને માટે મનને અંકુશિત કરી સાધના કરવી પડે, અતિમનસ્ જગત તરફ ડગ માંડવા પડે જેથી તે આપોઆપ પ્રાપ્ત થશે. અહિંસા આત્મસાત્ કરવા બાહ્ય સંઘર્ષની જરૂર નથી. જરૂર છે આંતરસંઘર્ષની, વિષયો-કષાયોને અંકુશિત કરવાની. જો એ શક્ય બને તો
