________________
લગ્નચર્ચા
પતિ નષ્ટ થયો હોય, મૃત્યુ પામ્યો હોય, તજી ગયો હોય, નપુંસક થઈ ગયો હોય અને પતિત થયો હોય તો આવાં પ્રબળ કારણથી તે બીજા પતિ સાથે લગ્ન કરી શકે છે.”
પરંતુ આજે જેવા રૂપમાં તે પ્રશ્ન ઉપસ્થિત કરવામાં આવે છે તેવા છૂટાછેડાની છૂટ તો ગૃહસ્થાશ્રમની સંસ્થાને લેશમાત્ર ઉપયોગી નથી, એટલું જ નહિ બલ્ક તે દામ્પત્યજીવનનાં નિર્મળ સ્નેહમાં બહુ હાનિકારક છે એમ દીર્ઘવિચારને અંતે જણાયા વિના રહેતું નથી. કારણ કે એક પતિ પોતાની પ્રેમપાત્ર પત્નીનો અને એક પત્ની પોતાના પ્રાણવલ્લભ પ્રીતમને જ્યારે પણ ઈચ્છા થાય ત્યારે (ગળે ઊતરે એવા એક પણ સબળ કારણ સિવાય) ત્યાગ કરી શકે તેવી જાતની સાર્વદેશિક છૂટ ભારતીય સંસ્કૃતિ સારુ બિલકુલ અનાવશ્યક અને તદ્દન નિરુપયોગી છે.
જે ભારતમાં પતિના મૃત્યુ પાછળ પત્નીનું જીવન અને પત્નીના વિયેગથી પતિનું જીવન નીરસ બની જતું એ અપૂર્વ દામ્પત્યપ્રેમ હતો તે જ ભારતમાં છૂટાછેડાની આવી અનાવશ્યક પ્રથાની ચર્ચાઓ ઊભી થાય છે, તે ખરેખર ભારતીય સંસ્કૃતિ માટે લજજાસ્પદ વસ્તુ છે. અને ગૃહસ્થાશ્રમની હીનતાનો પણ એક નમૂનો છે તેમ જાણીને
ક્યા સમાજપ્રેમીને હૈયે દર્દ ઉત્પન્ન નહિ થાય ? - હવે તે પાશ્ચાત્ય દેશના સમાજહિતચિંતકે પણ આવી જાતના છૂટાછેડાની અનાવશ્યકતા સ્વીકારતા થઈ ગયા. છે. તેથી સ્પષ્ટ જણાય છે કે તે વસ્તુ સમાજ સારુ ઉપયોગી નથી. આને માટે પશ્ચિમમાં છાશવારે છૂટાછેડા ન થાય એવા કાયદાઓ અને પુનર્લગ્નના પ્રસંગ ભારે કર નાખી લગ્નજીવન વ્યવસ્થિત કરવાના પ્રયત્ન થઈ રહ્યા છે. માટે સમાજના પ્રત્યેક જવાબદાર અગ્રેસરે તથા લેકનેતાએ આવા પ્રશ્નો પર ઊંડી ચિકિત્સા કરી તે કારણોનો જ નાશ કરવો એ જ તેમનું અનિવાર્ય ર્તવ્ય છે. કારણ કે સમાજની સુધારણું તથા સમાજની સુરક્ષિતતા આવા પ્રશ્નો પર જ અવલંબે છે.
