________________
આદર્શ ગૃહસ્થાશ્રમ
૧૬૪
રીતે ગાળવું જોઇએ. આમ કરવામાં કૃષિકાર અને પ્રજા અને વર્યાંનુ હિત છે. વ્યાપારી
પ્રજાવĆના પારસ્પરિક વિનિમયમાં વ્યાપારાદિક વૃત્તિદ્વારા સરળતા કરી આપે તે વ્યાપારી કહેવાય છે. અને આ રીતે આખી વણિકસંસ્થાની ઉત્પત્તિ થઈ છે.
પ્રાચીન કાળમાં પેાતાના દેશની વધારાની વસ્તુઓ દરિયાઈ જમીનરસ્તે લઈ જઈ ત્યાંથી આ દેશને ઉપયાગી વસ્તુઓ લાવી આપી તે પ્રજાવને પૂરી પાડતા, અને એ તેમનું મુખ્ય કાર્ય હતું. સાથે સાથે ગેાપાલનનું મહત્ત્વનું અંગ પણ તેઓ જાળવતા. આવા ઉલ્લેખ) જૈનસૂત્રામાં પણ આવે છે. તેવે વખતે રોકડધન કરતાં વસ્તુઓના વિનિમયને જ વિશેષ પ્રચાર હતા. આ બધી સેવા બદલ તેમની પેાતાની આજીવિકા ચાલે તેટલું તે વિનિમય કરતાં મેળવી લે અને આવી રીતે તે ન્યાયવ્રુત્તિથી રહે, તેવી વ્યવસ્થા સમાજમાં પ્રચલિત હતી.
પાયમાલ દા
પરંતુ જેમજેમ સંગ્રહવૃત્તિ વધતી ગઈ તેમતેમ પદાધન, 'પશુધન અને ક્રમશઃ રાજસંસ્થા તરફથી પ્રચલિત થયેલું સિક્કાધન પશુ સંગ્રહીત થતું ગયું. ઘરની માલિકી પછી ધનની માલિકી એમ તે વૃત્તિ પણ વધતી ચાલી, અને આ રીતે બુદ્ધિના ઉપયેગ મૂડીવાદના સંગ્રહમાં થતા ગયા. પછી તેા પાસે રહેલી બ્રાહ્મણસ - સ્કૃતિને પણ આ દે છેડી નહિ. અને એમ વર્ણમાં અરાજકતા અને અકણ્યતા વ્યાપવા લાગી. એ વ્યાપારી સંસ્થાની ભિન્નભિન્ન દશા પલટાતાં આજે તે કેવા સ્વરૂપમાં છે તે આપણી સામે જ છે. આજે વ્યાપારી કાને કહેવા તે પણ એક મેાટા પ્રશ્ન થઈ પડયો છે. સારાંશ કે માનવીવૃત્તિમાં જેટલા સ્વાથ ભળે છે, તેટલે અંશે નૈતિક
