________________
૧૬૦
આદર્શ ગૃહસ્થાશ્રમ કુદરતી અને સ્વાભાવિક રીતે પ્રાપ્ત થઈ શકે છે, જ્યારે અન્નને તો. ઉત્પન્ન કરવું પડે છે. ફળ, દૂધ, વનસ્પતિ ઇત્યાદિ વસ્તુઓની પાછળ બહુ શ્રમ લેવો પડતો નથી; પરંતુ વિશ્વના આખાયે માનવસમાજને તેટલાં જ તત્વારા જીવન ચલાવવું એ શક્ય નથી, અને તેથી જ વૃષ્ટિ અને સૃષ્ટિ એ બન્નેને લાભ લઈ તનબળથી મનુષ્ય એ અન્નને ઉત્પન્ન કરવાને જે વૃત્તિ સ્વીકારી છે તે અતિ ઉત્તમ છે, અને તે એકલા માનવસમુદાયને જ નહિ, પરંતુ એક કીડીથી માંડીને પશુપક્ષીને ઇતર પ્રાણીસમુદાયને માટે પણ હિતાવહ છે.
માનવ જેવાં દયાળુ પ્રાણીને પણ ક્ષુધા શમાવવા માટે ની વચ મા એ કૃર વૃત્તિને અધીન થઈ જવું પડતું અને કરડે નિરપરાધ પશુઓની અનિચ્છાએ પટને ખાડો પૂરવા ખાતર હિંસા થઈ જતી. તે મુશ્કેલી અન્નની અધિકતાથી દૂર થઈ ગઈ. આ લાભ ઉન્નતિની દષ્ટિએ અને અહિંસક સમાજરચનાના કાર્યની દૃષ્ટિએ નાનેસનો નથી થયો. જે કે આજે અનાદિ પુષ્કળ હોવા છતાં જીવહિંસા સાવ જ નાબૂદ થઈ છે તેવું કશું નથી. પરંતુ એટલું ચક્કસ છે કે તે ઓછી થઈ છે અને થાય છે, તેમાંની પણ કેટલીક રૂઢિથી, કેટલીક અજ્ઞાનતાથી, કેટલીક શોખથી અને કેટલીક રસવૃત્તિની
લુપતાથી જ થાય છે. અન્ન નહિ મળવાને કારણે અનિવાર્ય થતી હિંસા તો અપવાદિત સ્થળે જ થતી આજે નજરે પડશે.
તે અન્ન જેવી આવશ્યક વસ્તુનો ઉત્પાદક કૃષિકાર કહેવાય છે. માટે એ સમુદાય આખી માનવજાતિના પિતા તરીકે જરૂર ગણી શકાય. કતવ્ય - કૃષિકારે એ એક વચ્ચવર્ણનું જ અંગ છે. બ્રાહ્મણ, ક્ષત્રિય અને શક એ ત્રણે વર્ણને જિવાડવા અને તેના વ્યવહારમાં સરળતા લાવવા વૈશ્યવર્ગનું નિર્માણ થયું છે. તે વૈશ્યવર્ગમાં કૃષિકાર એ મહત્વનું અંગ છે, અને એટલે જ અંશે તેનાં કર્તવ્યનું ક્ષેત્ર પણ
