________________
: ૯ :
પાત્રોને મજબૂત કલમથી સજીવન કર્યા છે અને એમનું પાત્રાલેખન એવું સુંદર છે કે એમના ચિરંજીવ કરેલા શાંતિદાસ શેઠને આપણે અકબરના દરબારમાં ઊભેલા આંતરચક્ષુથી જોઈ શકીએ, અને હરઠેર શેઠાણીને પતિના વ્યાપારમાં સલાહ આપતી નજર સન્મુખ કરી શકીએ, એમાં વેલજીશાહને ભરદરિયે મનવાર જોતાં સમયસૂચકતા અને વૈર્યથી મદદની બૂમ પાડતા આંખ સન્મુખ રજૂ કરી શકીએ, એક કુશળ કાર્યવાહક શેઠાણને કરોડેને મઝીઆરો એક રાતમાં ફતેહમંદ રીતે વહેચવાની કળામાં નિપુણ તરીકે તારવી શકીએ.
આખા ગ્રંથનું પાત્રાલેખન મજબૂત, તથ્ય અને સમયને ઓળખનારું છે. ખબર ન હોય તે લેખક જૈનેતર છે એમ શેધવું પણ મુશ્કેલ પડે તેવું છે. અને ઊંડા અભ્યાસ અને ખંતભરી શોધક દષ્ટિને ન્યાય આપનારું છે. જેનો તો આ પુસ્તકને રસભરી રાતે વાંચે તેમાં નવાઈ નથી. એમને તે પોતાના પૂર્વજોને અણુ આપવાની આ અમૂલ્ય તક સાંપડી છે. એમને શાંતિદાસ શેઠથી માંડીને પ્રેમાભાઈ શેઠ સુધીના નગરશેઠોએ તીર્થસેવા કેવા ખેલદિલ અને હદય ઊમિથી કરી છે તે પચાવવાની આ સારી તક મળી છે; પરંતુ જૈનેતર પણ આ ઈતિહાસ ગુજરાતની સમૃદ્ધિ તરીકે ગણે એમાં જરા પણ નવાઈ નથી.
સાહિત્યની નજરે પાત્રાલેખન સાદુ પણ યથોચિત થયું છે. વચ્ચે વચ્ચે વર્ણને પણ યથાચિત સ્થાને અપાયાં છે અને પુસ્તક હાથમાં લીધા પછી વાંચવાનું મન થાય તેવા આકારમાં તૈયાર થયું છે. મુસલમાની સમય કેવો આકરો હતો, ઝનૂનમાં શી અંધવૃત્ત હતી અને ચારે તરફ દવ લાગ્યો હોય ત્યારે તીર્થરક્ષા કરવાનું બીડું ઝડપવું એ કેટલું મુશ્કેલ કાર્ય હતું એને ખ્યાલ આ ચરિત્ર આપે
