________________
સોરઠને
માવજી મહેતાની આ પ્રવૃત્તિ સવજી દેસાઈને આપત્તિ સમાન હતી. સરકારી ઉપજ વધવા લાગી. માવજી મહેતાના નવા શરૂ થતા રાજવહીવટમાં તે ખેડુતને સંઘરતા ને સાચવતા. પરિણામે દેશાઈની ઇજારે લીધેલી જમીન પડતર રહેવા માંડી. સવજી દેશાઈ એક દિવસ માવજીભાઈ પાસે ગયા. આડીઅવળી વાત કરી સવજીભાઈએ પૂછયું.
વહીવટદાર! પેટમાં દુખતું હોય તે બોલી નાખે ને ? અમને શીદ સંતાપ છે?” .
માવજી મહેતે મનમાં બધું સમજતો હતો, પણ મેઢેથી આશ્ચર્ય બતાવતે મીઠાશથી બે: “શું છે દેશાઈ! તમને કેણ સંતાપે છે?”
મહેતા! હવે એ વાત માંડી વાળને ! વર્ષોથી ઈજારા લેતા આવ્યા છીએ તે બધું ય સમજીયે છીએ.” સવજી દેસાઈ આકળા થઈને બોલ્યા.
માવજીભાઈએ જવાબ ન આવે એટલે દેશાઈએ આગળ ચલાવ્યું. “સરકારની તીજોરીમાં ભરાશે એમાં તમારાં છોકરાં નહી ઘંટી ચાટે હે! રાજ કેાઈનું નથી થયું ને તમારું નહિ થાય. હજી અમારા જેવાનું રાખશો તે તમે કાંઈક પામશે. ઈજારાના જૂના આંકડા રહેવા દે ને તમે કહે એ બે ગામની આખી ઉપજ તમને મહેનતાણામાં માંડી આપું.”
“શેનું મહેનતાણું દેશાઈ !” માવજી મહેત દેખાઈ આવે એવા નિર્દોષભાવે બેલ્યા.
“આ-ઈજારાની રકમ..” દેશાઈ, માવજીભાઈની મદશા સમજી નહિ શકવાથી અસ્વસ્થ ઉતાવળથી બાલવા લાગ્યા.
“દેસાઈ !” માવજીભાઈએ દેશાઈ સામું જોઇને કહ્યું. “અમારે
