________________
૨૬૪
કબીર વાણી. અથત–માછલી તે માણસને જીવ યાને માણસ, જે આ નિચલી (ખાકી) દુનિયામાં જ રમ્યા કરતો હતો ચાને ઇઢિઓની ભેગવાતાં સુખમાંજ મેજ છે એવું માન્યા કરતું હતું ત્યાં સુધી તેનું મરણ નિપજ્યા કરતું હતું પણ જ્યારે તે આ ઉતરતા પ્રકારની ઈચ્છા કહાડી નાખે છે, અને પરમાત્માને મળવાની ઇચ્છા રાખે છે, અને જ્યારે ઉંચ ભાનમાં રહેતે થાય છે ત્યારે જ તે મજબુત થતું જાય છે અને મરણના ફેરામાંથી બચવા પામે છે.
(૮૧). સમુદ્ર લાગી આગ હય, નદી જલ કેયલા ભઈ; જાગ કબીર દેખ લે, મછીયાં તરવર ચઢ ગઈ.
સમુદ્રમાં આગ લાગી, અને નદી બળીને કેયેલા થઈ ગઈ. હવે એ કબીર! તું જાગૃત થઈ જે, કે પેલી માછલી (પરવતને મથાળેનાં) ઝાડ પર ચહડી ગઈ છે.
અર્થાતસમુદ્ર તે માણસનું શરીર, નદી તે માણસનું નિચલું ભાન, શરીરમાં લાગેલી આગ, તે પરમાત્માના પ્રેમની આગ, જે નદી યાને નિચલાં મનને બાળીને કોયલા કરે છે, ત્યારે તેને દુનિયાની માયા પરથી ખેંચી કાઢે છે, એ રીતે જ્યારે માણસનું મન પવિત્ર થાય છે, અને દુનિયવી વસ્તુઓ પરથી મનની ઇચ્છાઓ નિકળી જાય છે, ત્યારે તે માછલી યાને જીવ તે ઝાડ પર યાને ઉંચ ભાનમાં જઈ શકે છે.
(૮૬૨) સબકે બિરહન હુંબલી, તું કર્યું બિરહન લાલ!
પરચા પાયા પિયુકા, યું હમ ભાઇ નેહાલ.
જેનાં અંતઃકરણમાં પ્રેમની આગ સળગી હોય છે, તે માણસ દુબળે થઈ જાય છે, ત્યારે એ પ્રેમની અગ્નિથી બળતી સુંદરી! તું કેમ એવી (લાલમલાલ) તનદોસ્ત લાગે છે? (જવાબ મળે છે કે) એ ભાઈ, મને મારા પિયુને પત્તે મળ્યો તેથી હવે હું નેહાલ થઈ ગઈ છું. અર્થાત-કબીરનું કહેવું એમ લાગે છે કે જે ઇશ્વરી માર્ગમાં ચાલવા માંડે છે તેને પહેલાં ઘણી
