________________
- ૧૬૨
કબીર વાણું.
(૪૩૨) તનકુ મન મિલતા નહિ, તે હેતા તનકા ભંગ રહેતા કાલા બેર જવું, ચઢે ના દુજા રંગ,
જ્યાં સુધી માણસનું બાકી (અસત) મન, તેનાં ઉંચા (સત) મન સાથે મળી જતું નથી, ત્યાંસુધી તેનું શરીર પડયાજ કરવાનું અને તેનું (આ) બાકી મન એળીયા જેવું કાળું જ રેહવાનું, અને તેના ઉપર બીજે રંગ ચહડી શકવાને નથી–અર્થાત-જ્યાંસુધી દુનિયવી વિચારમાં જ માણસનું મન રેકાયેલું રહે છે, ત્યાં સુધી તેને ઉંચ (મિનેઈ) જ્ઞાન આવી શકતું નથી, અને માણસનું મન પરમેશ્વર તરફ લાગતું નથી, ત્યાં સુધી તેનાથી યોગ થતો નથી ત્યાને ઇશ્વર સાથે જોડાણ થઈ શકતું નથી.
(૪૩૩) કામ હય ત્યાં રામ નહિ, રામ નહિ ત્યાં કામ
ને એક જ ક્યું રહે, કામ રામ એક કામ? જેનાં મનમાં ઇદ્રિનાં ભોગ ભોગવવાના વિચારે રહેલા હોય, તેના મનમાં ઇશ્વર હોતે નથી, અને જ્યાં પરમાત્મા નહિ, ત્યાં ઇદ્રિનાં વિષયના વિચારજ રહેલા હોય-કારણ કે, એક જગ્યામાં બે વસ્તુ સાથે રહી શકતી નથી, તે મુજબ કામ અને રામ બને એકી વેળા મનમાં કેમ સમાઈ શકાય? એક વસ્તુ દુર થાય, ત્યારે જ તેમાં બીજી આવી શકે છે તે રીતે, જ્યારે મનમાંથી ઇન્દ્રિઓની મોજ મજાહના વિચારે દુર થાય ત્યારે જ તેમાં પરમાત્માને વાસ થઈ શકે.
(૪૩) હિરદા ભિતર આરસી, મુખ દેખા ન જાય
મુખ તે તબહિ દેખી, જબ મનકી બધા જાય. માણસના હૈયામાં (ઈશ્વરની) આરસી છે, છતાં તેમાં ઇશ્વરનું મહ માણસને દેખાતું નથી–પણ જ્યારે માણસના મનનું દવૈતપણું, યાને “હું અને તેમાં જુદા છે એ પ્રકારની જુદાઈનું ભાન નિકળી જાય ત્યારે જ તેમાં ઇશ્વરનાં દર્શણ થાય.
