________________
ઘણા દીકરા એવા જડે કે જે એમ માનતા હોય કે મારા બાપા કરતાં તો હું ઘણો સારો છું, આગળ છું, વધુ ભણેલો અને વધારે જાણકાર કે કાર્યક્ષમ છું. ઘણા શિષ્યોને એવું લાગતું જોવા મળે કે ગુરુ કરતાં તો અમારી કક્ષા અને ક્ષમતા ક્યાંય ઊંચી છે. ઘણા ટ્રસ્ટીઓ એવું સમજતા જોવા મળે કે જાણે પોતે જ ટ્રસ્ટના કે સંઘના માલિક, સંઘપતિ કે સર્વેસર્વા હોય. ઘણીવાર કે મોટા ભાગે, એવા લોકો બીજા ટ્રસ્ટીઓની કે ગુરુજનોની કે પિતા આદિ વડીલોની અથવા તો અન્ય કોઈનીયે તમા કે પરવા રાખવાનું માંડી વાળતાપે જોવા મળે. આ અનુભવો હવે તો વ્યાપકરૂપે થતા જાય છે.
મુદ્રતા કે તોછડાઈના આ સર્વવ્યાપી અથવા સર્વભક્ષી વાતાવરણમાં મારા જેવો બચે કેવી રીતે ? મને પણ કદીક થઈ આવે કે હું પણ કાંઈક છું ! એવે વખતે એક તો ઉપર લખેલી પંક્તિઓ યાદ આવી જાય છે અને મન પર ચડેલો
ભાર’ આપોઆપ હળવો થવા લાગે છે. બીજું, ગુરુભગવંતો યાદ આવે છે. એમની મહાનતાને, ઉમદા ગુણોને તથા ઉત્તમ વાતોને સંભારતાંવેત આપણી લઘુતા અને આપણી મર્યાદા બરાબર સમજાઈ જાય. પરિણામે જાતે જ વ્હોરેલી હાંસીપાત્ર સ્થિતિમાંથી સહેજે ઉગરી જવાય.
થોડા દિવસ પહેલાં તગડી મુકામે હતા, ત્યાં ડો. નિરંજનભાઈ રાજયગુરુ અને તેમના મિત્ર વિદ્વજનો આવેલા. નિરંજનભાઈએ સ્વ. ગુરુભગવંતને સંભારીને પોતાના હકદાર કંઠે ગુરુગુણનું ગાન કરતાં મજાનાં પદો ગાયાં અને બધાંને ભીંજવી દીધાં. એની ભાવનાત્મક અસર ક્યાંય સુધી ચિત્તમાં પ્રવર્તતી રહી. એ અસર હેઠળ જ મન ગુરુગુણના વિચારે રમવા માંડ્યું. એ ક્ષણોનું ચિત્તન નોંધું તો ઘણાબધાને ગમશે.
“ગુરુ” થનાર વ્યક્તિમાં બે ગુણ અથવા બે વાનાં અવશ્ય હોવાં ઘટે છે. એક, ઉદાર હૃદય; બે, દોષ દૃષ્ટિને ગુણદૃષ્ટિમાં ફેરવી નાખવાની તાકાત, કે આવડત.
ગુરુ પાસે એટલે કે ગુરુના આશ્રયે આવનાર વ્યક્તિ, મોટા ભાગે, અનેક પૂર્વગ્રહો, આગ્રહો, ગરબડો તથા ભૂલોથી ભરેલી જ હોય. એની કુટેવો પણ જેવી તેવી ન હોય. આ બધી જ બાબતોને પોતાની ઉદાર અને ઉમદા દૃષ્ટિથી પોતાના હૈયામાં સમાવી લે, તેને ગળી જાય, ક્ષમ્ય સમજીને નજરંદાજ કરતા રહે, અવસરે
ધર્મતત્ત્વ
૧૬૯