________________
સ્વીકારી અને કહ્યું કે પછી તમે આનંદસાગરને પદવી આપજો , ૨. નેમવિજયજીએ જણાવ્યું કે હું એક શરતે એમને પદવી આપું, જો તેઓ મને ભગવતીસૂત્ર ભણાવે તો. તે વાત સ્વીકારીને આનંદસાગરે નેમવિજયને ભગવતીસૂત્ર શીખવાડ્યું, અને તેમણે તેમને જોગ કરાવ્યા.
ઘિડી કાઢી છે, તે જરા જાણવા લાયક છે : ૧, ગંભીરવિજયજી મહારાજે એમ કહ્યું કે પદવી માટે વધુ લાયકાત આનંદસાગરજીની છે; પણ હું બે જણને આપી શકું તેમ નથી; તમે કહો તે એકને આપું, ત્યારે આનંદસાગરે કહ્યું કે તમે નેવિજયજીને આપો, મારી ચિંતા ન કરશો. એટલે તેમણે તે વાત સ્વીકારી અને કહ્યું કે પછી તમે આનંદસાગરને પદવી આપો. ૨, નેમવિજયજીએ જણાવ્યું કે હું એક શરતે એમને પદવી આપું; જો તેઓ મને ભગવતીસૂત્ર ભણાવે તો. તે વાત સ્વીકારીને આનંદસાગરે નેમવિજયને ભગવતીસૂત્ર શીખવાડ્યું, અને તેમણે તેમને જોગ કરાવ્યા
જે વાતને કોઈ પાયો નથી, બલ્ક જેનાથી પોતાની જ મકરી થાય તેમ છે, તેવી રેખા કલ્પનાસૃષ્ટિનો શો જવાબ હોય ? ખુદ સાગરજીને પણ ખબર નહિ હોય કે મારા નામે આવી કપોળકલ્પિત વાર્તાઓ ચાલશે!
ભલા, ગંભીરવિજયજી એકને જોગ કરાવે કે બે જણને, તેમાં તેમને કયો અધિક શ્રમ પડી જવાનો હતો ? વળી, જે વ્યક્તિ સાગરજીને વ્યાકરણાદિ ગ્રંથો શીખવનારી છે તેમને આગમસૂત્ર વાંચતો નહિ આવડતા હોય ? અને જોગ વહ્યા વિના આગમ નહિ વાંચવાની શાસ્ત્રીય મર્યાદાને માનનારા આનંદસાગર, જોગ વિના જ ભગવતીસૂત્ર શીખ્યા હશે, વાંચતા હશે, તેવું માનીને ચાલવું, તે તેમના વિષે અનર્થ કલ્પનારૂપ નથી લાગતું ? ખેર, અણઘડ ઠેકેદારો ગુરુતાગ્રંથિના કેવા ભોગ બને છે તેનો આ મજેદાર નમૂનો છે.
આવી જ કથા મુનિસંમેલનની પણ છે. ૧૯૯૦ના મુનિસંમેલનમાં શાસનસમ્રાટશ્રી તથા સાગરજી મહારાજ બન્નેનું એક મધ્યસ્થ જૂથ હતું. તેમાં બીજા નાના નાનાં સ્વતંત્ર જૂથો તરફથી ઉપસ્થિત થતી સમસ્યાઓનું નિરાકરણ આ બન્ને વડીલો એકમત થઈને કરતા.
નેમિસૂરિજી મહારાજ વણસ્થાપ્યા સમ્રાટ કહો કે વડીલ હતા. સાગરજી મ. તેમની સાથે હતા. આમાં વડીલ તરીકે શાસનસમ્રાટે અદભુત કુનેહથી કામ લેવાનું હતું. તેઓ જ્યારે જેવો પ્રશ્ન આવતો, ત્યારે તે તે વિષયના અધિકૃત માણસ પાસે તેનો જવાબ અપાવતા. આમાં ક્યારેક વિદ્યાવિજયજી, ક્યારેક ઉદયસૂરિ કે નન્દનસૂરિ, ક્યારેક સાગરજી તો
ક્યારેક અન્યનો તેઓ ઉપયોગ કરતા; પોતે સીધો જવાબ કે નિર્ણય આપવાનું ટાળતા, આ પદ્ધતિ અનુસાર કોઈક શાસ્ત્રપાઠ-આધારિત ચર્ચા આવે તો તેઓ સાગરજી મને તેની ખુલાસો કરવાનું સૂચવતા. ખાસ કરીને પ્રશ્નો હાલ બેતિથિવાળા ગણાતા વર્ગના લોકો તરફથી આવતા. તે વર્ગ સાથે સાગરજીનો તે વખતે તાજો ઘરોબો હતો, અને તે તૂટવાને કારણે વિસંવાદ પણ થયેલો, તેથી તે બધાના ઉત્તર શાસ્ત્રાધારે સાગરજી દ્વારા જ અપાવવામાં આવતા. સાગરજી તેમ કરતા, અને તેમને શાસનસમ્રાટનું મજબૂત પીઠબળ મળી રહેતું.
કલ્પનાશીલ મિત્રોએ આ વાતને આધારે એવી વાર્તા ઘડી કાઢી કે નમિસૂરિ મ ને શાસ્ત્રોનું જ્ઞાન જ નહોતું; જવાબનાં ફાંફાં હતાં. એ તો સાગરજી મ. હતા એટલે સંમેલનમાં જવાબો આપી શક્યા, અને પાર પડ્યા !
પોતાના ગુરુનો મહિમા વધારવા જતાં આ મહાશયો શાસનના અન્ય ધોરી મહાપુરુષની કેવી અવહેલના કરી શકે છે ! અલબત્ત, તે એમની અવહેલના-શક્તિ બદલ પણ તેમને ટકા તો આપવા જ પડે.
ઇતિહાસના બનાવોની વાસ્તવિકતાથી અનભિજ્ઞ, અથવા તો ખરી વાસ્તવિકતાને છૂપાવવાની ગણતરી ધરાવતા લોકોએ, પૂરું જાણ્યા વિના આવી કથાઓ ઘડી કાઢવાનું દુઃસાહસ ન કરવું જોઈએ, એમ કહેવાનું મન થાય છે. જો કે નીતિશાસ્ત્ર તો આવા ગ્રંથિલ લોકોને સલાહ આપવાની ના જ પાડતું હોય છે.
આપણે એટલું જ યાદ રાખીએ કે શાસનસમ્રાટનો અને સાગરજી મ.નો સંબંધ બન્નેના જીવનના આરંભનાં વર્ષોથી હતો. પાછળથી બન્ને સર્વ
૩૦