SearchBrowseAboutContactDonate
Page Preview
Page 278
Loading...
Download File
Download File
Page Text
________________ अभिनव प्राकृत-व्याकरण २४७ संसाराओ भीओ = संसारभीओ ( संसारभीत: ), दसणाअ भट्ठो = दंसणभट्ठो (दर्श भ्रष्टः ), अन्नाणाओ भयं = अन्नाणभयं ( अज्ञानभयम् ), वग्घाओ भयं = वग्घभयं ( व्याघ्रभयं ), रिणाओ मुत्तो = रिणमुत्तो ( ऋणमुक्तः ), चोराओ भयं = चोरभयं ( चौरभयं ), थेणाओ भीओ = थेणभीओ ( स्तनभीत: ), थोवाओ मुत्तो = थोवमुत्तो ( स्तोकान्मुक्त: )। (६) षष्ठी तत्पुरुष (छट्ठी तप्पुरिस) । (१) जिस तत्पुरुष समास का प्रथम पद षष्ठी विभक्ति में हो, उसे षष्ठी तत्पुरुष कहते हैं । यथा देवस्स मंदिरं = देवमंदिरं ( देवमन्दिरं ), कन्नाए मुहं = कन्नामुहं ( कन्यामुखम् ), नरस्स इंदो = नरिंदो ( नरेन्द्रः ), देवस्स इंदो - देविंदो ( देवेन्द्रः ), लेहस्स साला = लेहसाला ( लेखशाला ), विजाए ठाणं = विजाठाणं (विद्या. स्थानं ), समाहिणो ठाणं = समाहिठाणं (समाधिस्थानम् ), देवस्स थुई = देवत्थुई, देवथुई ( देवस्तुतिः ), जिणाणं इन्दो = जिणेन्दो, जिणिन्दो ( जिनेन्द्रः ), विबुहाणं अहिवो = विबुहाहियो (विबुधाधिपः ), बहूए मुहं = बहूमुहं ( बधू. मुखम् ), धम्मस्स पुत्तो = धम्मपुत्तो (धर्मपुत्रः ), गणिअस्स अज्झावओ = गणिआज्झावओ ( गणिताध्यापक: ), देवस्स पुजओ = देवपुज्जओ (देवपूजकः)। (५) सप्तमी तत्पुरुष (सत्तमी तप्पुरिस) (१) सप्तमी तत्पुष समास उसे कहते हैं, जिसका प्रथम पद सप्तमी विभक्ति में रहा हो। यथा कलासु कुसलो = कलाकुसलो ( कलाकुशलः ), बंभणेस उत्तमो = बंभणोत्तमो (ब्राह्मणोत्तमः), जिणेसु उत्तमो = जिणोत्तमो (जिनोत्तमः ), सभाए पंडिओ = सभापंडिओ ( सभापण्डितः ), कडाहे पक्को = कडाहपक्को ( कटाहपक्कः ), कम्मे कुसलो = कम्मकुसलो ( कर्मकुशलः ), विजाए दक्खो = विज्जादक्खो ( विद्यादक्षः ), नरेसु सेट्ठो = नरसेट्ठो (नरश्रेष्ठः), नाणम्मि उज्जओ = नाणोजओ, नाणुजओ ( ज्ञानोद्योतः ), गिहे जाओ = गिहजाओ ( गृहजातः )। (८) अन्यतत्पुरुष (अण्ण-तप्पुरिस) अन्यतत्पुरुष समास के नज् तत्पुरुष, प्रादितत्पुरुष, गतितत्पुरुष, उपपदतत्पुरुष, अलुक् तत्पुरुष, मध्यमपदलोपी तत्पुरुष, एवं मयूरव्यंसकादि तत्पुरुष ये सात भेद है। ___(क) नञ् तत्पुरुष (न तप्पुरिस) (१) जब तत्पुरुष समास में प्रथम शब्द न और दूसरा कोई संज्ञा या विशेषण हो तो उसे ना तत्पुरुष कहते हैं। व्यञ्जन के पूर्व न अ में और स्वर के पूर्व अण में बदल जाता है । यथा
SR No.032038
Book TitleAbhinav Prakrit Vyakaran
Original Sutra AuthorN/A
AuthorN C Shastri
PublisherTara Publications
Publication Year1963
Total Pages566
LanguageHindi, Gujarati
ClassificationBook_Devnagari & Book_Gujarati
File Size28 MB
Copyright © Jain Education International. All rights reserved. | Privacy Policy