________________
ધ્યાતા ધ્યાનમાં એટલો ઊંડો ઊતરી જાય કે એની ચેતના ધ્યેયાકાર બની જાય... શુદ્ધ આત્મદ્રવ્યનું ધ્યાન કરતાં ચેતના તદ્રુપ બને. અને એ વખતે પોતે અવિનાશી છે એવો એક અનુભવ સાંપડે. ‘અંશે હોય ઈહાં અવિનાશી...’ સ્થિરા દૃષ્ટિના વર્ણનમાં એટલે તો આ વાત કહેવાઈ.
સંત કબીરની પ્રસ્તુતિ યાદ આવે : ‘મન લાગ ઉન્મન સૌ, ઉન્મન મનહિં વિલગ્ગ; લૂણ વિલગ્ગા પાણિયા, પાણી લૂણ વિલગ્ન...’
મન અને ઉન્મની અવસ્થાનો સમાગમ તે સમાધિ. પાણી અને મીઠું જે રીતે એકબીજામાં ઓતપ્રોત થઈ જાય તેમ મન અને મનને પા૨ની અવસ્થા બેઉ એકાકાર થઈ રહે.
ઉન્મનીભાવની વ્યાખ્યા આપતાં ‘યોગ પ્રદીપ' ગ્રન્થ કહે છે :
मनोव्यापारनिर्मुक्तं, सदैवाभ्यासयोगतः ।
૩૫નીભાવમાયાત, સમતે તત્વનું માત્ ॥ ૬રૂ |
અભ્યાસ ઘૂંટાવાને કા૨ણે ઉન્મનીભાવમાં પહોંચેલ સાધક ક્રમસર પરમ
પદને – મોક્ષને પામે છે.
વિચારોની શૃંખલા છૂટે શી રીતે ?
વિષયાસક્તિ, કષાય વગેરે શિથિલ બને ત્યારે.૧
(૧) વિમુòવિષયાસલાં, સનિરુદ્ધ મનો વિ ।
यदायात्युन्मनीभावं तदा तत्परमं पदम् ॥ ६४ ॥ - योगप्रदीप
સમાધિ શતક
-
૪૫
