________________
‘ચિત્તદોષ આતમ-ભરમ, અંતર આતમ ખેલ.. .’ પોતાની ભીતર ખેલવાનું. આનંદમય આવો મહેલ મળ્યો હોય ત્યારે કોણ બહિર્ભાવની ધૂળે મઢી, બળ-બળતી શેરીમાં જાય ?
‘ચિત્તદોષ આતમ-ભરમ...' ન શરીર તે હું, ન ચિત્તની અશુદ્ધિઓ તે હું. રાગની પીડા કે દ્વેષની ગરમી, ઈર્ષાની લૂ કે અહમ્નો અસહ્ય તાપ : આ તો છે સંક્લેશ. હું આ બધાથી પર છું.
હું છું સાક્ષીભાવમાં ઓતપ્રોત સાધક. કર્તૃત્વની પીડા હવે થઈ છે છૂ. શરીર વ્યાધિથી ગ્રસ્ત હોય અને સાધક સુખ-સાતામાં હોય. સુખસાતા શબ્દની સરસ વ્યાખ્યા થઈ છે : વૈષયિક સુખોની સ્પૃહા અટકી ગઈ તે સુખસાતા. બહિર્ભાવમાં જવાનું દૂર થયું તે સુખસાતા.
(૩)
મનમાં ક્રોધ ઊભરાતો હોય, એ કો'કના ભણી વહેતો હોય; તમે હો એથી ન્યારા... તમે તમારા ક્રોધને જોતા હો... ચિત્તના દોષ-ક્રોધને હું (આત્મા) માનવાની (મારો ક્રોધ... મારા શરીરની જેમ) ભ્રમણા તૂટી.
હવે પરમાત્માદશાનું વર્ણન : ‘અતિ નિર્મલ પરમાતમા, નહિ કર્મકો ભેલ’ પરમાત્મદશા અત્યંત નિર્મળ છે, કર્મના કલંકથી સર્વથા વિપ્રમુક્ત. આ નિષેધાત્મક વ્યાખ્યાની પૂરક વિધેયાત્મક આનંદઘનીય વ્યાખ્યા આવી
(३) सुखस्य वैषयिकस्य शातः तद्गतस्पृहानिवारणेन अपनयनं सुखशातः ॥ उत्तराध्ययनसूत्र, लक्ष्मीवल्लभीय टीका, २९/२९
સમાધિ શતક
|
૬૮
