________________
ચીંધે છે ? આવા મહાપુરુષો નાનો શબ્દ વાપરે, તોય એની પાછળ મહત્ત્વનું કારણ હોય.
ધ્યાનને આપવામાં આવેલ આ વિશેષણ પાછળની બે ષ્ટિઓનો ખ્યાલ આવે છે.
પૂ. પદ્મવિજય મહારાજે ધ્યાન દ્વારા આવતી રાગ-દ્વેષની શિથિલતાની ભૂમિકા નવપદ પૂજામાં ચર્ચી છે. ક્રમ આવો મૂક્યો છે ત્યાં ઃ જાપ, એકાગ્રતા, ધ્યાન, રાગ-દ્વેષની શિથિલતા... (૧)
એક પદનો જાપ... જાપમાં મન સ્થિર થતાં એકાગ્ર દશા. એ પછી, એ પદમાં આવેલ સ્થિરતાનો ઉપયોગ સ્વરૂપમાં ઊતરવા માટે કરવાનો. જાપનું પદ છૂટી જાય અને સ્વગુણની ધારામાં ઉપયોગ વહ્યા કરે.
હવે આ જે સ્વગુણધ્યાન કે સ્વરૂપધ્યાન થયું; તે વાસ્તવિક રૂપે થયું કે ન થયું તેની પારાશીશી કઈ ?
પારાશીશી આ : રાગ અને દ્વેષ ઢીલા પડ્યા કે કેમ. ઢીલા પડ્યા તે, તો ધ્યાન બરોબર રીતે થઈ રહ્યું છે તેમ માની શકાય.
ઘણીવાર, પ્રાણાયામ આદિ સાધક કરતો રહે અને માની લે કે મેં ધ્યાન કર્યું. પ્રાણાયામ દ્વારા શ્વાસોચ્છ્વાસની લયબદ્ધતા નિખરી; પણ રાગ- દ્વેષની શિથિલતા ક્યાં?
(૧) નમો ઉવજઝાયાણં જપો હો મિત્તા, જેહના ગુણ પચવીસ રે એકાગરચિત્તા; એ પદ ધ્યાવો ધ્યાનમાં હો મિત્તા, મૂકી રાગ ને રીસ.
સમાધિ શતક
૪
૪૬
