________________
જેમ કે, એક વ્યક્તિ પર, એના કોઈ કર્તવ્યને કારણે સહેજ તિરસ્કાર થયો; પણ એ વાસનાના સ્તર પર ન ગયેલો હોય તિરસ્કાર, તો દૂર થઈ શકે છે. એ વ્યક્તિમાં રહેલ અનેક ગુણોનું દર્શન તિરસ્કારને પ્રમોદભાવમાં ફેરવી શકે છે.
પરંતુ કોઈ વ્યક્તિ પ્રત્યે હાડો-હાડનો તિરસ્કાર થઈ ઉઠ્યો તો...? ત્યારે એ તિરસ્કાર એવો જડમૂળ બની જશે કે એના બીજા ગુણોની વિચારણા એ તિરસ્કારને શિથિલ નહિ બનાવી શકે.
અહીં થાય છે એ કે તિરસ્કાર ભીતરના સ્તર પર છે અને પ્રમોદ ભાવ ઉપરના-વિચારના સ્તરે છે.
એક ભાવ વિચારના સ્તરે.
બીજો ભાવ વાસનાના સ્તરે... એ ભાવ હૃદયને, અસ્તિત્વને પૂરો પૂરો વાસિત કરી ગયેલ હોય...
‘સ્વ-૫૨ વિકલ્પે વાસના, હોત અવિદ્યા રૂપ; તાતેં બહુરી વિકલ્પમય, ભરમજાલ અંધકૂપ...' આવા વાસનારૂપ વિકલ્પો ઘણા બધા અસ્તિત્વને ઘેરી વળેલા હોય ત્યારે ભ્રમણાના અંધકૂપમાં જ પડવાનું થાય છે.
‘સ્વ-પર વિકલ્પ...’
સ્વાર્થ ખાનાં પાડે છે ઃ આ અનુકૂળ, માટે પોતીકું; આ પ્રતિકૂળ, માટે પરાયું. ઈન્દ્રિયોને અનુકૂળ વિષયો આપવા છે અને મનને ગમે તે કરવું છે.
સમાધિ શતક ૧૦૭
