________________
સ્થાનાંગસૂ
[ વ્યાખ્યાન છેષની નિંદા બે પ્રકારે દેષની નિંદા એ વ્યાજબી છે, પણ દોષની નિરા બે પ્રકારે. પિતાના આત્મામાં દોષ હોય તેની. અને બીજામાં દોષ હોય તેને નિંદા કરવી તે. ક્રોધ ચઢયો હોય તે વખત વિચારીએ, “અહે દેશનકોડ પૂર્વ, ચોર્યાસી લાખોર્યાસી લાખ=પર્વ એવાં દોર સુધી ચારિત્ર પાળ્યું, તે પાળીને આત્માની નિર્મળતા કરી કષાયવાળો થયેલ ત્યારે કવાયને ફન્યાય કરે તો જુદી વાત. આ તે એના અંકુરા, પણ પાંદડાં ફૂલ નહિ અંકુરા તરીકે ફર વચન બોલવા માંડે. પાંદડાં તરીકે ઘા કરવાની ચીજ છે. આ બધી વાત દૂર રહી, પણ માત્ર કષાય વાળો થયો હોય તેય અંકુરા, થડિયાં, પાંદડાં, ફૂલ અને ફળ એ નહિ, એ વિના એકલે કરાય અંતરમાં થયો હોય તે તેટલામાંય દેશોનાપૂર્વનું ચારિત્ર હારી જવાય. મુહૂર્તમાં–બે ઘડીમાં જ કષાયની પરિણતિથી દેશનો પૂર્વનું ચારિત્ર હારી જવાય છે. કષાય અંતર્મુહૂર્તને હેય પણ અનંતાનુબ ધીનું રૂપ પકડી લે તે વખત આયુષ્ય બાંધીને કાળ કરે તો નરકે જાય છે. મહાવીર ભગવાન ઉપર ગે શાલાને ક્રોધ આવ્યું. આરાધ્ય ગુણ હોય ને તેના ઉપર ક્રોધ આવે તો ખલાસ ! બાહુબળજીમાં સંજવલનના ઘરને અનંતાનુબંધી આવ્યો ત્યારે બાર મહિના ટક. ગુણીને વાંદુ નહિ એમ મનમાં રહે તો તરત શું સમજયા? આવી રીતે આપણે નિ દા ક્રોધ કરી. જે વખતે આપણા આત્માને ક્રોધ આવ્યા તે વખત આ ગાથા વિચારીએ તે સ્વનિંદા. આપણને ક્રોધ ચઢે તે વખત બીજે છે. તે વખતે તેને અર્થ શું? કધનિંદા બોલે છે, પણ છે કેોધીનિંદા. ચાહે તે ક્રોધ આવે ત્યારે “વાત તે સાચો છે, આપણાથી રહેવાતું નથી” એમ લાગે તે સમજવું કે સમક્તિ છે, પણ તે વખત “બે બેસ” કહે તે પત્યુ, કેધને આદર. સમકિતી છાએ એ ભયંકર મિથાત્વ કાહવું જોઇએ પિતાને અંગે મિથ્યા અવિરતિનું નિદન વ્યાજબી છે પણ
