________________
બીજો ઉલાસ
૧૯ ઢંકાઈ ગયા વિના, સમાન-અધિકારણથી બતાવાય તે લક્ષણ સારપા લક્ષણ છે. (૧૫) વિષયી જ્યારે બીજાને [વિષયને ગળી જાય
ત્યારે એ સાધ્યવસાનિકા કહેવાય. ૧૧ " વાદી–અસ્તુ. ત્યારે મને જરા ફરી કહો કે “ગંગા ઉપર નેસ” એનો અર્થ શું કરે છે ?
પ્રતિવાદી–ગંગાતટ ઉપર નેસ એવો.
વાદી–અસ્તુ. હવે હું પૂછું છું કે આ પ્રમાણે અર્થ કરવામાં શીતળતા અને પવિત્રતાનું જે સૂચન થાય છે એમ તમે કહ્યું તે કેવી રીતે થયું ગંગા' થી થયું કે “ગંગાતટ’ થી?
પ્રતિવાદી–ગંગાતટ થી થયું.
વાલી-પણ તમે હમણાં જ કહી ગયા કે ગંગાતટ શબ્દથી થંડી અને પવિત્રતાનું સૂચન નથી થઈ શકતું અને એટલા માટે જ તમે “ ગંગા પર નેસ' એમ કહે છે.
પ્રતિવાદી–હા એ ખરું છે.
વાદી - ત્યારે થંડી અને પવિત્રતાનું સૂચન ગંગાતટથી નથી થયું તો હવે કહો કે શાથી થયું ?
પ્રતિવાદી-ગંગા શબ્દથી.
વાદી–પણ જે ગંગા અને ગંગાતટ બન્ને વચ્ચે ભેદ જ પ્રતીત થતો હોય તે ગંગાની ઠંડી અને પવિત્રતા ગંગાતટને શી રીતે લાગુ પડે?
પ્રતિવાદી–હા એ વાંધ આવે ખરે.
વાદી–ત્યારે એમ જ માનવું પડે કે ગંગા અને ગંગાતટનો ભેદ લક્ષણ વ્યાપારમાં પ્રતીત નથી થતો.
પ્રતિવાદી–પણ બન્ને વચ્ચે ભેદ છે તેનું કેમ ?
વાદી–તેમાં જ લક્ષણ વ્યાપારની વિશેષતા છે. વાસ્તવિક ભેદ હોવા છતાં તે ભુલાવી પવિત્રતા શીતળતા વગેરેનું તે સૂચન કરે છે. અને હવે તમે આથી કબુલ કરશે કે શુદ્ધાલક્ષણે, ભેદ-પ્રતીતિને લીધે ગૌણીથી જુદા પ્રકારની છે એમ કહેવું બરાબર નથી. - ૨૭ સમાન-અધિકરણથી, એટલે એક સરખી વિભક્તિવાળાં પદોથી.
