________________
બીજે ઉલ્લાસ
( ૮) ઘણું કરીને બધા પ્રકારના અર્થોનું વ્યંજપરું
મનાય છે. તેમાં વાચ્ચનું, જેમકે– ૪માજ ઘરમાં આજે, સામગ્રી નથી તમે કહ્યું એમ;
તે શું કરવું કહેને, દુહાડે એમ ન ઊંભ રહેશે. ૬ અહીં સ્વચ્છન્દ વિહારાથી સ્ત્રી સૂચવાય છે.
લક્ષ્યનું, જેમકે – ભરીઝવતી સખિ ! પ્રિયને ક્ષણે ક્ષણે વેઠત દુઃખ હું કાજે, સદ્ભાવ અને સ્નેહથી કરવા સરખું કરી દોર્યું તે! ૭
આમાં મારા પ્રિયની સાથે રમીને તે વેરણનું કામ કર્યું છે એ લક્ષ્યાર્થ છે અને તે દ્વારા યારના અપરાધીપણાનું પ્રકટ કરવું એ વ્યંગ્ય છે.
વ્યંગ્યનું, જેમકે જે, નવ હાલે ચાલે પદ્મિનપત્રે વિરાજતી બગલી! ચેખા મરકત થાલે મૂકેલી છીપ કરી શી. છે. અન્વય કોઈ ઇલાયદી વૃત્તિથી ભાસમાન થતો નથી માટે તાત્પર્યવૃત્તિ સ્વીકારવાની જરૂર નથી.
૪ <માજ આજે ઘરમાં જરૂરની સાધન સામગ્રી નથી એમ તમે જ કહ્યું છે, તે કહો શું કરવું છે? દિવસે એમને એમ રહેશે નહિ. >
૫ <હે સખિ (1) સુભગને રીઝવતાં મારા કાજે તું ક્ષણે ક્ષણે દુઃખ પામી છે; સદ્ભાવ અને સ્નેહથી કરવું જોઈએ તેને એગ્ય તેં કર્યું છે! >
૬ <જે પદ્મિનીની પાંદડીમાં સ્થિર અને ન ફરકતી બગલી શોભે છે ! નિર્મળ ભક્તિના વાસણમાં મૂકેલા શંખના બનાવેલા પાત્રની જેમ. > * ૭ મૂળમાં “હશુત્તિ છે. તેને અર્થ શંખનું બનાવેલું છીપના આકાર વાળું ચંદન ઉતારવાનું પાત્ર.
