Page Text
________________
ع ل
છે. પુષ િધાતુઓ (જેઓની આ સંજ્ઞા છે તેઓની સામે ધાતુકેશમાં પુષહિ શબ્દ લખે છે) મહિલાઓને તથા ધાતુકેશમાં બતાવેલા સ્ટ્ર અનુબંધવાળા ગા, જમ્, કમ્,પિ, મુર, સુ, વિષ, રાજ, ૬, ફ, સદ્ને રૂપ તથા રહ્યા, હે, શિર, વર, સ્વિત્ઝર્ષ, તિ, સ્ટિને મિક્ ને જરૂર અને શુતાધાતુઓ (જેઓની આ સંજ્ઞા છે તેઓની સામે ધાતુકેશમાં સુતા િશબ્દ લખે છે) માંહલાઓને તથા ધાતુકેશમાં બતાવેલા ર્ અનુબંધવાળાસુ, છિદ્ર, તુ ,, નિઃ, , મિશુદ્, ત્રિ, , ,વિ ને ને તથા તૂને ૫ ને વિક૯પે અનદ્યતનભૂતના પ્રત્યય લાગે છે અને શુરાઓ અનદ્યતનભૂતના પ્રત્યય લે છે ત્યારે પરમૈપદી થાય છે. ઉપર લખેલા સઘળા ધાતુઓ અનદ્યતનભૂતના પ્રત્યય લે ત્યારે તેઓના સ્વરની ગુણ કે વૃદ્ધિ થતી નથી. પણ રહ્યા નું રચ, હે નું ઇં, વ નું વે, ર્ નું
દ્ ને દૂર નું ર થાય છે. વળી અનદ્યતનભૂતના પ્રત્યની પૂર્વે અવિકારક એ * ધાતુને ઉમેરાય છે. જ. શું, ૬, ૬, કે અંતમાં ને , ૩, ૬ કે સ્ત્ર ઉપાંત્યમાં હોય એવા અનિટ ધાતુઓને નીચે પ્રમાણે પ્રત્યે લાગે છે. પરમૈપદમાં
આત્મપદમાં એકવચન. દ્વિવચન. બહુવચન. એકવચન. દ્વિવચન. બહુવચન. १ ५३१ सम् साव साम सि सावहि सामहि જો પુરૂષ સ:
सतम्
सत सथाः साथाम् सध्वम् ૩ જે પુરૂષ સત સતામ સન | સત साताम् सन्त અપવાદ–ા ને એમ થતું નથી. ને પૃ, રા ને ને વિકલ્પ થાય છે. વળી સુદ્, વિદ્ને ઢિ ના આત્માને પદના ત્રિજા પુરૂષના એકવચન, બીજા પુરૂષના એકવચન
ને બહુવચનને પહેલા પુરૂષના દ્વિવચનમાં પ્રત્યયોને સને સ વિકલ્પ ઉડી જાય છે. કે સેટ ધાતુઓના સંબંધમાં બીજા અને ત્રિજા પુરૂષના એકવચનના પ્રત્યને જૂ ઉડી જાય
છે. આત્મપદી સેટ ધાતુઓના અંત્યસ્વર ને ઉપાંત્ય હસ્વ સ્વરને ગુણ થાય છે, જેમકે ' ટૂ નું બવિ. પરમપદી સેટ ધાતુઓના ઉપાંત્ય ૬, ૩, ને ઢને ગુણ થાય છે, જેમકે લિમ્ નું મોત, અને અંત્ય હસ્વ અથવા દીર્ઘ ૬, ૩, ૪ ને ઢની તથા ને હું ના અંતવાળા તથા વે ને a ના ઉપાંત્ય ૪ ની વૃદ્ધિ થાય છે પણ શિવાયના વ્યંજનના અંતવાળા અને કઈ પણ વ્યંજનથી શરૂ થતા એવા ધાતુઓના ઉપાંત્ય મ છાંદસ દીર્ઘ ન હોય તે તે ની વિષે વૃદ્ધિ થાય છે. જેમકે ટૂ નું મટાવિષમ્ પણ જન્ नु अगदीत् ने अगादीत्. અપવાદક, દૃ, જૂને ૨ ના અંતવાળા તથા ધાતુકેશમાં બતાવેલા ઇ અનુબંધવાળા , , વ, , , , , , , , સ્તર, ફુર, ને હું ને તથા äિ, , , મથ, ક્ષમ ને શ્વમ્ ના સ્વરની વૃદ્ધિ થતી નથી. જેમકે કર્મ નું
अक्रमीत् ખ. gિ, કન, પૂ, તાલ, થાર ને આત્મપદના ત્રિજા પુરૂષના એકવચનને પ્રત્યય
સ્તને બદલે રુ થાય છે. અને જ્યારે શું થાય ત્યારે ધાતુના ઉપાંત્ય ની વૃદ્ધિ થાય છે. અને ૪ શિવાયના હુઅસ્વરને ગુણ થાય છે.
| SR No. | 023460 |
| Book Title | Sanskrit Bhasha Pradip |
| Original Sutra Author | N/A |
| Author | Thakordas Jamnadas Panji |
| Publisher | Thakordas Jamnadas Panji |
| Publication Year | 1867 |
| Total Pages | 366 |
| Language | Sanskrit |
| Classification | Book_Devnagari |
| File Size | 28 MB |