Page Text
________________
૧૯૬
ઞ. મવત્ ૩જા પુરૂષનું સર્વનામ છે. પણ ચુખદ્ ના અર્થમાં વપરાય છે, ને એની પૂર્વે, જેને વિષે એલીએ તે પાસે હાયતા અત્ર, ને દૂર હાય તા તંત્ર કે સઃ, માનાર્થે કહેવું હાય ત્યારે, ઉમેરાય છે. જેમકે બોિયંત્રમવતા જાપેન માં સમવાશિયુત્ત तत्रभवती कामन्दकी ।
૮. અર્ ને ચુપ્પટ્ ના ટુંકા રૂપા વાક્યની શરૂઆતમાં તથા વ્ર, વા, વ, કે જ્ઞાની તત્કાળ પૂર્વે તથા કાવ્યમાં કોઈપણું ગણુના પદની શરૂઆતમાં વપરાતા નથી. અજ્ઞ ને હૈં ની પૂર્વે પણ કોઇજ વખતે વપરાયછે. વળી સબાધનના નામની પછી તરત પશુ વપરાતા નથી, પણ જો સંબોધનના નામની પછી તેનું વિશેષણ હાય તા વિકલ્પે વપરાયછે, ને અન્નાદેશ (આગળ વપરઇ ગયલા શબ્દને માટે ફ્રી વપરાતા શબ્દ ) માં તા વપરાયછે. નેત્ર શિવાયની જ્ઞાને'દ્રિયથી થતા જ્ઞાન વાચક ધાતુને ચાગે ટુંકા રૂપે વપરાતા નથી. જેમકે તસ્ય ચ મમ ( કે નહી..) = વૈમસ્તિ । ટેવ બસ્માર્(નઃ નહીં ) પાદિ સર્વા । ત્તા મમ ( મે નહીં ) મર્માળું । લેવા ચાહો નઃ ( અથવા અસ્માન્) હિ । તસ્મૈ તે નમઃ । ચેતના ત્યાં ( સ્વા નહી.) સમક્ષતે । મળવા પાત
જરૂર
चक्षुषा ।
ૐ. આત્મન્ હંમેશ પુલ્લિંગના એક વચનમાંજ વપરાયછે. જેમકે આત્માનં વદમન્વામદે વચં ડ. વર્ગવાચક શબ્દો મહુવચનના અર્થમાં એકવચનમાં તેમજ મહુવચનમાં વપરાયછે. જેમકે सिंहः श्वापदराजः । ब्राह्मणः पूज्यः । ब्राह्मणाः पूज्याः ।
ઢ. એકવચનના અર્થમાં માનાર્થે બહુવચન વપરાયછે. જેમકે કૃતિ શ્રીરાજાચાર્યા:। છુ. મોટા પુરૂષો અને ગ્રંથકર્તાએ પોતાને માટે કેટલીક વખત બહુવચન વાપરેછે. જેમકે वयमपि भवत्यौ किमपि पृच्छामः ।
ત. દ્વારા:, ચા:, અક્ષતા:, સિતા:, આપ, માળા:, હ્રજ્ઞા, વગેરે શબ્દો બહુવચન તથા એકવચન ના અર્થમાં બહુવચનમાંજ વપરાયછે.
થ. દેશના નામો જો તેમાં રહેનારા નામપરથી પડયા હોય તે તે બહુવચનમાંજ વપરાયછે પણ જો તે નામેાની પછીતેરા, વિષય, વગેરે આવી સામાસિક શબ્દ થયેા હાયતા તેમ થતુ નથી, જેમકે સ વિજ્ઞાન્યયૌ। પણ અસ્તિ વિદ્વરાનામ નાર
૬. વિશેષનામ બહુવચનમાં વપરાય ત્યારે તેનો અર્થ કુળવાચક થાયછે. જેમકે શŕઃ ગ રૂષિના કુળના લોકો.
ધ. હસ્ત, નેત્ર ને પર્ ઘણું ખરૂ દ્વિવચનમાંજ વપરાય છે.
ન. દ્વિવચનનું નામ તેજ જાતના ને લિંગના બે મતાવે છે પણ કેટલીક વખતે તેજ જાતના પુલ્ટિંગ અને સ્ત્રીલિંગના પણ બતાવે છે. જેમકે પિતી । ચો।
પ. બન્ ને સ્થા ઘણીવાર વર્તમાનકૃતના વિશેષણ સાથે ક્રિયાનુ જાશુકપણું બતાવવાના અર્થમાં વપરાય છે. જેમકે નાં વર્ષ ર્વજ્ઞાતે તે પશુઓના વધ કર્યા કરતા હતા । તેં પ્રતિપાજ્યન્તથી તે તેની રાહ જોતા રહ્યો ।
ફ. વાક્યને જ્યારે નામ તરીકે વાપરવું હોય ત્યારે તેની પૂર્વે ચક્ મુકાય છે, ને કોઈ વખતે પૂર્વે ચડ્ ને પછી ફ્તિ મુકાય છે. જેમકે કિદાપિ નોન્યાવિળયતિ સ धनमद एव । सत्योयं जनप्रवादो यत्संपत्संपदमनुबध्नातीति ।
૭. કેટલાક અવ્યયેા અમુક રીતે વપરાયછે તે વિષે :
કે. કૃદ ંતઅવ્યયના સંબધમાંઃ—
| SR No. | 023460 |
| Book Title | Sanskrit Bhasha Pradip |
| Original Sutra Author | N/A |
| Author | Thakordas Jamnadas Panji |
| Publisher | Thakordas Jamnadas Panji |
| Publication Year | 1867 |
| Total Pages | 366 |
| Language | Sanskrit |
| Classification | Book_Devnagari |
| File Size | 28 MB |