________________
( ૧૫ )
પ્રત્યક્ષ નુકસાના અને શાસ્ત્રની આજ્ઞા નહિ હોવા છતાં મનુષ્ય રાત્રિભાજન કરે ખરા કે ? અને આવી ખાટી રીતે ગ્રહણની મહિમા માને ખરા કે ? ગ્રહણની વાસ્તવિક હકીકત આ પ્રમાણે છેઃ—
રાહુ એ પ્રકારના છેઃ-૧ નિત્યરાહુ અને ર પ રાહુ. નિત્યરાહુ હમેશાં ચન્દ્રની સાથે લાગેલેાજ રહે છે, અને પરાહુ પૂર્ણિમા અથવા અમાવાસ્યાના દિવસે’ચન્દ્ર અથવા સૂર્યને ઘેરી લે છે. હવે વિચારવું જોઇએ કે નિત્યરાડુથી અશુદ્ધિ ન માનવી અને પ રાહુથી અશુદ્ધિ માનવી, એ પણ એક જાતની વિચિત્રતાજ ને ! અને એ તે ચાક્કસ છે કે નિત્યરાહુ દરેકે માનવો પડશે. જો ન માનવામાં આવે તે દ્વિતીયાથી લઈ કરીને પૂર્ણિમા સુધી ચન્દ્રને ક્રમશઃ ઉઘડતા કેમ દેખવામાં આવે છે ? કદાચ કાઈ કહે કે એ તા પૃથ્વીની છાયા પડે છે, પરંતુ તેમ નથી, કેમકે ચંદ્રની સાથે રાહુનું વિમાન ચંદ્રથી થોડુક નીચે ગતિ કરે છે, જેમ જેમ ચન્દ્રની ગતિ વધતી જાય છે, અને રાહુની ગતિ કમ થતી જાય છે, તેમ તેમ ચંદ્ર પ્રકાશિત થતા જાય છે. આ વાત જૈનશાસ્ત્રોમાં યુક્તિપૂર્વક ઘણા વિસ્તારથી બતાવી છે. આ પ્રસગે એ સ્પષ્ટ જણાવવુ જોઇએ, કે જૈનો પણ ગ્રહણ સમયે આહાર કે પઠન-પાઠન કરતા નથી. તેનુ કારણ એ છે કે અપ્રકાશ, અને ગ્રહગતિ વધુ હાવાથી તે સમયને તુચ્છ માનવામાં આવે છે.
આ ઉપરની હકીકતથી વાંચકા સમજી શકયા હેશે કે જ્યારે ગ્રહણના સમયમાં પણ ભાજન કરવાના તદ્ન નિષેધ છે, તેા પછી રાત્રિના સમયે તો ભોજનના સુતરાં નિષેધ થઇ ચૂકયેા. રાત્રિèાજનને માટે માર્કંડેયપુરાણમાં તે વળી ત્યાં સુધી કહ્યું છેઃ—
“ अस्तंगते दिवानाथे आपो रुधिरमुच्यते । अन्नं मांससमं प्रोक्तं मार्कण्डेन महर्षिणा " ॥ १ ॥
સૂર્ય અસ્ત થતાં પાણી રૂધિર ( લેાહી ) સમાન થાય છે,
