________________
૨૪.૪૨
૧૬૭
શંકા :- પ્રિયા હા યસ્ય સ = પ્રિયહા, ‘મોશ્ચાત્તે૦ ૨.૪.૬૬' સૂત્રથી હ્રસ્વ આદેશ થતા પ્રિયહત્વ નામ ભલે મૈં કારાન્ત હોય છતાં ‘વેવિતમનન્વવત્^) 'ન્યાયથી તે આપ્ પ્રત્યયાન્ત જ મનાવાથી આ સૂત્રથી તેના અંત્ય ઞ નો સિ (સંબો.) પ્રત્યયની સાથે ૬ આદેશ થવો જોઇએ, તો કેમ તમે હે પ્રિયહત્વ! પ્રયોગ કરો છો ?
+
સમાધાન :- આ સૂત્રમાં આપઃ પદ સ્થળે ‘આશ્ચાતો આવ્ ચ = આપ્' એમ આ કારનો પ્રશ્ર્લેષ કર્યો છે. અર્થાત્ અને આપ્ પ્રત્યયના આ ને સંધિ કરી પરસ્પર મેળવી દીધાં છે. તેથી તેનો અર્થ ‘આ એવા આપ્ પ્રત્યયાન્ત નામના અર્થાત્ આ કારાન્ત રૂપે સંભવતા આ પ્રત્યયાન્ત નામના' આવો થાય છે. તેથી પ્રિયલ સ્થળે ભલે તે આપ્ પ્રત્યયાન્ત મનાય, છતાં તે આ કારાન્ત રૂપે સંભવતું આ પ્રત્યયાન્ત નામ ન હોવાથી તેના અંત્ય અ નો ત્તિ પ્રત્યયની સાથે મળી આ સૂત્રથી ર્ આદેશ ન થઇ શકે. માટે અમે રે પ્રિયવ્રુ! પ્રયોગ કરીએ છીએ. સાધનિકા – * પ્રિયug + સિ * ‘અવેતા:૦ ૧.૪.૪૪’ > અે પ્રિયઘટ્ય!!
(3) આ સૂત્રથી આક્ પ્રત્યયાન્ત નામના જ ઞ નો સિ (સંબો.) પ્રત્યયની સાથે મળી ર્ આદેશ થાય એવું
કેમ ?
(a) ીત્તાનપા:! ગીતાલપાર્, ૨: પલાન્ને ૧.રૂ.રૂ' → દે
*
-
* હ્રીતાનું પાતીતિ વિશ્વમ્ = જીનાલપા + સિ, ૨ ‘સો : ૧.૨.૭૨’→
=
તાતપાઃ!!
અહીં જીતાલવા નામ આપ્ પ્રત્યયાન્ત નથી પણ તેમાં મૂળથી પણ ધાતુનો આ છે માટે તેનો આ સૂત્રથી ૫
આદેશ ન થયો.
(4) આમન્ત્ય અર્થમાં જ આ સૂત્ર પ્રવર્તે એવું કેમ ?
(a) ઘા
-
* હા + fસ (પ્રથમા), ૨ ‘વીર્યવાન્ ૨.૪.૪' → ઘા।
અહીં આવ્ પ્રત્યયાન્ત ઘા નામ કર્તા અર્થમાં છે, માટે સિ (પ્રથમા) પ્રત્યયની સાથે મળી તેના મા નો આ સૂત્રથી ર્ આદેશ ન થયો ।।૪૨।।
(A) બે શબ્દો વચ્ચે કોઇ એક દેશ (અંશ)ની વિસદશતા હોય તો તે શબ્દો જુદા નથી ગણાતા.
