________________
१.४.२५
१०७ સૂત્રાર્થ - રૂકારાન્ત અને ૩ કારાન્ત નામથી પરમાં રહેલ સપ્તમી એકવચનનો ડિ પ્રત્યય ડો રૂપે થાય છે.
वि१२२२॥ :- (1) शंst :- सूत्रमा 'ङिः डो' माम मामे निर्देश भाटे या छ ? ४।२१। 'डेः डौ' मा प्रभाग ५ठीने बने निर्देश ४२वामां आवे तो पागमाशी ङि प्रत्यय में पावाणो डोपाथी षष्ठ्यान्त्यस्य ७.४.१०६' परिभाषायी तना अत्यने डौ माहेशनी प्राप्ति नवर्तत: पहनी षष्ठीने स्थान ५४ी पाथी डि પ્રત્યયને સ્થાને જ તો આદેશ થવાની પ્રાપ્તિ છે. આથી ભેદનિર્દેશ કરવો જોઈએ.
સમાધાન - સપ્તમી એકવચનના કિ પ્રત્યયની જેમ ચતુર્થી એકવચનના પ્રત્યયને પણ ષષ્ઠીનો કમ્ પ્રત્યય લાગતા તે: પ્રયોગ જ થાય છે. આથી જો ' આમ ભેદનિર્દેશ કરવામાં આવે તો કોઇને આ સૂત્રમાં 'यतुर्थी वयनन। प्रत्ययनो डौ माहेश थाय छ' मावो धो अर्थ प्रतीत थाय. ते न थाय भाटे 'डिौँ' माम અભેદ નિર્દેશ કર્યો છે.
(2) सूत्रनिर्दिष्ट डौ माहेशमा ड् छत् ‘डित्यन्त्य० २.१.११४' सूत्रथा अन्य स्रानाशीपार्थे शाव्यो छ. (3) Leid - (i) मुनौ (ii) साधो (iii) बुद्धौ
मुनि + ङि साधु + ङि बुद्धि + ङि * 'डिौं १.४.२५' → मुनि + डौ साधु + डो बुद्धि + डो * 'डित्यन्त्य० २.१.११४' → मुन् + डौ साध् + डो
बुद्ध + डो → = मुनो। = साधौ। = बुद्धो। (iv) धेनौ (v) अतिस्त्रो
धेनु + डि अतिस्त्रि + डि * 'डिर्डी १.४.२५' , धेनु + डो अतिस्त्रि + डौ * 'डित्यन्त्य० २.१.११४' → धेन् + डौ
अतिस्त्र + डौ → = धेनौ।
= अतिस्त्रौ। विंशतो प्रयोगनी सापनि।। ५२ प्रमाणे सम देवी.
(4) કારાન્ત -૩ કારાન્ત નામથી પરમાં રહેલ જેનો વા આદેશ ન થતો હોય એવા જ ફિ પ્રત્યયનો मासूत्रथी डौ माहेश थाय मेडम ? (a) बुद्ध्याम् (b) धेन्वाम्
बुद्धि + डि धेनु + डि * 'स्त्रिया डिन्तां० १.४.२८' → बुद्धि + दाम् धेनु + दाम् * 'इवर्णादे० १.२.२९'
बुद्धय् + दाम्
धेन्व् + दाम् = बुद्ध्याम्। = धेन्वाम्।
