________________
૧
અર્થ : તે સત્ય દેવ, ગુરૂ અને ધર્મ ઉપરની શ્રદ્ધા વડે સમકિત પ્રાપ્ત થાય છે તે પાંચ પ્રકારનું છે : વેદક ૧, ક્ષાયિક ૨, ઔપમિક ૩, રોચક ૪ અને મિશ્ર એટલે ક્ષાયોપશમિક ૫ આ સમકિત શેષ જીવોને મોટે ભાગે હોય છે. (૪૮૭)
ર
૩
૪
(૨૯૯) પાંચ પ્રકારનું સમકિંત
एसिं सद्दहणेणं, सम्मत्तं तं च होइ पंचविहं । वेयग १ खवग २ उवसम ३,
रोयग ४ तह मीस ५ सेसाणं ॥ ४८७ ॥
૫
.
પાંચ પ્રકારના સમકિતનું સ્વરૂપ
વેદક : તે ક્ષયોપશમ સમકિતનો છેલ્લો સમકિતમોહનીય વેદવાનો સમય જેને બીજે સમયે ક્ષાયિક સમકિત થાય છે તે.
ક્ષાયિક : તે દર્શન સપ્તકનો જેણે સર્વથા ક્ષય કરેલ હોય તેને થાય છે આ સમકિત પ્રાપ્ત થયા પછી જતું નથી.
ઔપમિક : તે અનાદિ મિથ્યાત્વીને ત્રણ ક૨ણ ક૨વા વડે અંતર કરણને પ્રથમ સમયે મિથ્યાત્વના પુગળો વિપાકથી કે પ્રદેશથી વેદવાના ન હોય ત્યારે થાય છે. આની સ્થિતિ અંતર્મુહૂર્તની હોય છે. તે ક્ષાયિક સમકિતની વાનગી જેવું છે. ઉપશમ શ્રેણિના પ્રારંભમાં પણ આ સમકિત થાય છે.
-
રોચક કહ્યું છે તે સાસ્વાદન સંભવે છે, કારણ કે રોચક નામનો ભેદ કારક, રોચક ને દીપક - એમાં આવે છે, પણ તે રોચક તો ક્ષયોપશમ કે ક્ષાયિકરૂપ સંભવે છે. સાસ્વાદન ભાવ ઉપશમ સમકિતથી પડતો જીવ ઉત્કૃષ્ટ છઆવલી જેટલા વખત સુધી પામે છે અને પછી મિથ્યાત્વે જાય છે.
ક્ષાયોપશમિક : પ્રાયે ઘણા સમકિતી જીવોને આ સમકિત જ હોય છે. તે સમકિતમાં સમકિત મોહનીયનો ઉદય હોય છે. મિથ્યાત્વ
રત્નસંચય ૦ ૨૦૯
