________________
(ગરમ૨) ૧૬, પ્રત્યેક વનસ્પતિના કોમળ કિસલયને પત્ર ૧૭, ખસ્તુઓ ૧૮, ભેગ ૧૯, લીલી મોથ ૨૦, લૂણી વૃક્ષની છાલ ૨૧, ખીલોડા ૨૨, અમૃતવેલ ૨૩, મૂળાના કાંદા ૨૪, ભૂમિફોડા (છત્રાકારે) ૨૫, ઢંક ને વત્થલાના પહેલા અંકુરા (૨૬-૨૭), સુઅરવેલ ૨૮, પથંક વનસ્પતિ ૨૯, કુંણી આંબલી (અંદર બીજ બંધાયા વિનાની) ૩૦, આલુ ૩૧ તથા પિંડાલુ ૩૨ આ બત્રીશ અનંતકાય કહેવાય છે. બીજા પણ સિદ્ધાંતમાં કહેલા લક્ષણ વડે જે યુક્ત હોય તે પણ અનંતકાય જાણવા. (૪૩૯-૪૪૩) (૨૦૭) અનંતકાયનું તથા પ્રત્યેક વનસ્પતિનું લક્ષણ गूढसिरसंधिपव्वं, समभंगमहीरुगं च छिन्नरुहं ।
साहारणं सरीरं, तव्विवरीअं च पत्तेयं ॥ ४४४ ॥
અર્થ : જેની સિા (નસો) તથા સંધિ અને પર્વ (ગાંઠ) ગુપ્ત હોય, જેને ભાંગતા (ફોડતા) બે સરખા ભાગ થાય, જેમાં હીરક (તાંતણાં) ન હોય, જે છેદીને વાવવાથી ઉગે, તેવી સર્વ વનસ્પતિને સાધારણ શરીરવાળી એટલે અનંતકાય જાણવી. તેનાથી વિપરીત લક્ષણવાળી જે વનસ્પતિ તેને પ્રત્યેક શરીરી જાણવા. (૪૪૪)
वक्स्स भज्जमाणस्स, जस्स गंठी हविज्ज दुन्निगुणो । तं पुढविसरिसभेयं, अनंतजीवं वियाणाहि ॥ ४४५ ॥
અર્થ : જે ભાંગવાથી બમણો વક્ર ગ્રંથિ દેખાય-અંદર વાંકી ગાંઠ વળીયાવાળી દેખાય અને જેના સુકાયેલી પૃથ્વીમાં ફાટ પડે તે પ્રમાણે ભેદ પડે-કકડા થાય તેને અનંતકાય જાણવા. (૪૪૫)
गूढसिराए पत्तं, सच्छीरं जं च हुज्ज निच्छीरं ।
जं पि अपयाससंधी, अणंतजीवं वियाणाहि ॥ ४४६ ॥
.
અર્થ : જેના પાંદડાંની સિરા (નસો) ગુપ્ત હોય તથા જે ક્ષીરવાળું હોય, તેમ જ જે ક્ષીરરહિત હોય છતાં તેની સંધિ દેખાતી ન હોય તે અનંતકાય જાણવા. (૪૪૬)
રત્નસંચય ૦ ૧૯૫
