Page Text
________________
પંચસૂત્ર
પહેલું સૂત્ર
'तस्य पुनः' तथाभव्यत्वस्य 'विपाकसाधनानि' अनुभावकारणानि । कानि तानि ? इत्याह-'चतुर्णाम्' अर्हत्सिद्धसाधुकेवलिप्रज्ञप्तधर्माणां 'शरणगमनं', प्रधानशरणोपगम इत्यर्थः । महानयं प्रत्यपायपरिरक्षणोपायः । तथा दुष्कृतेष्विहपरभवगतेषु 'गर्हा' अकर्त्तव्यबुद्धिसारा परसाक्षिकी । तथानिवेदनाप्रतिपत्तिर्दुष्कृतगर्दा । अप्रतिहतेयं कर्मानुबन्धापनयने, इति कर्त्तव्या । तथा 'सुकृतस्य' सति विवेके नियतभाविनोऽखण्डभावसिद्धेः परकृतानुमोदनरूपस्य 'आसेवनं', महदेतत्कुशलाशयनिबन्धनमिति परिभावनीयम् । कृतकारितानुमतिभेदभिन्ने हि पुण्यपापे । एभिस्तत्तथास्वाभाव्यात्साध्यव्याधिवत्तथाभव्यत्वं परिपाच्यते, इति । यत एवमतः यस्मादुक्तवदधिकृततत्त्वसिद्धिः, 'अतः' अस्मात्कारणात् 'कर्तव्यं' 'इदं' वक्ष्यमाणं 'भवितुकामेन' मोक्षार्थिना भव्यसत्त्वेन । कथं कर्त्तव्यम् ? इत्याह-'सदा' सर्वकालं ‘सुप्रणिधानं' शोभनेन प्रणिधानेन, नात्र कालो नियम्यते किं तु सुप्रणिधानमिति । यदा यदा क्रियते, तदा तदा सुप्रणिधानं कर्त्तव्यमित्यर्थः । सुप्रणिधानस्य फलसिद्धौ प्रधानाङ्गत्वात् । उक्तं च
प्रणिधानकृतं कर्म, मतं तीव्रविपाकवत् । सानुबन्धननियमाच्छुभांशाच्चैतदेव तत् ।
इत्थं चैतदङ्गीकर्त्तव्यम् इत्याह-कर्त्तव्यमिदं, 'भूयो भूयः' पुनः पुनः ‘संक्लेशे' सति तीव्ररागादिसंवेदनरूपेऽरतावुत्पन्नायामिति यावत् । तथा 'त्रिकालं' त्रिसन्ध्यं कर्त्तव्यमिदम् ।'असंक्लेशे' प्रकृत्या कालगमने सति ।।
सूत्रार्थ- (१) य॥२ २४॥ मन. (२) हुकृत गडा, (3) सुस्त मनुभाहना એ ત્રણ તથાભવ્યત્વના પરિપાકનાં સાધનો છે. આથી મોક્ષના અર્થી ભવ્ય જીવે સદા મન-વચન-કાયાની એકાગ્રતાથી ચારશરણ સ્વીકાર આદિ ત્રણ કરવા લાયક છે. ચિત્તમાં સંક્લેશ હોય ત્યારે વારંવાર ચિત્તમાં સંક્લેશ ન હોય ત્યારે સવારબપોર-સાંજ એમ ત્રિકાલ અને ચાર શરણ સ્વીકાર આદિ ત્રણ કરવાં જોઇએ.
સૂત્રાર્થ– ચાર શરણ ગમન-અરિહંત, સિદ્ધ, સાધુ અને કેવલીએ કહેલો ધર્મ એ ચારના શરણે જવું, અર્થાત્ આ ચારના પ્રધાને શરણનો સ્વીકાર કરવો. (આ ચારનું શરણ પ્રધાન=મુખ્ય શરણ છે, બીજાઓનું શરણ ગૌણ શરણ છે. પોતાનું રક્ષણ થાય એ માટે શરણું સ્વીકારવામાં આવે છે. રાજા વગેરેના શરણે જવાથી રક્ષણ થાય જ એવો નિયમ નથી. અરિહંત આદિના શરણે જવાથી અવશ્ય રક્ષણ
| SR No. | 023399 |
| Book Title | Panch Sutram |
| Original Sutra Author | N/A |
| Author | Rajshekharsuri, Dharmshekharvijay |
| Publisher | Arihant Aradhak Trust |
| Publication Year | 2004 |
| Total Pages | 194 |
| Language | Sanskrit, Gujarati |
| Classification | Book_Gujarati & Book_Devnagari |
| File Size | 21 MB |