________________
समास प्र..
४०३
-ગાયત્ર ચાર
બીજા મગ
तधन्यतविरुद्धादयो नमोऽर्थाः । । 'નિષેધવાચક () નામ, બીજા નામ સાથે સમાસ પામે, તે સમાસનું નામ તપુરુષ–નગ તપુરુષ છે પર્યુંકાસ
––ગાય નથી અર્થાત્ ગાય સિવાય બીજુ કેઈ પશુ છે. પર્યદાસ ન ચાર પ્રકારના નિષેધને સૂચક છે. (૧) જેને નિષેધ હોય તેની સરખા બીજા પદાર્થની હયાતીનું સૂચન–ત્રાક્ષ -બ્રાહ્મણ નથી પણ તેની સરખે મનુષ્ય ક્ષત્રિય વગેરે છે. (૨) જેને નિષેધ હોય તેના વિરોધીનું સૂચનઅલિતઃ-ધો નથી પણ કાળે છે. (૩) જેને નિષેધ હોય તેથી જૂદાનું સૂચન-નરિ-અગ્નિ નથી પણ અગ્નિથી ભિન્ન પદાર્થ (૪) જેનો નિષેધ હોય તેના તદ્દન અભાવનું સૂચન-અવરજૂવચનને અભાવ-મૌન. પ્રસજ્ય . માત્ર અભાવને સૂચવે છે. ન સમાસમાં ઉત્તર પદનો અર્થ પ્રધાન હોય છે. (A) “ના” ફરાર ! સાપુ
ઉત્તર પદ હેય તે નર ને જ થાય છે. નાસ્તિ સાધુ ચરિમન રિ-ન+જ્ઞાધુ-સાધુ-સાધુ-જ્યાં સાધુ નથી. (B) “ચા ક્ષે રૂારા૨૬ I ના ચાત કસિ ગામ
. નન્ન પછી કેઈ પણ ક્રિયાપદ આવે અને નિંદા જણાતી હેય તો ને કરો. રિ-
સ ર-અપતિ ત્વ વાલ્મ!-હે જાલિમ! તું રાંધો નથી ? . . .
