________________
हैमलघुप्रक्रियाव्याकरणे ઉપરનો પ્રયોગ ૩/૧/૧૫૬ સૂત્ર દ્વારા સાધિ શકાય છે. બહુવ્રીહિ સમાસમાં સપ્તર્યાત નામ, નવું વગેરે શબ્દોથી પહેલાં વિકલ્પ આવે.
॥ ११ ॥ परतः स्त्री पुंवत्स्ये कार्थेऽनूङ् ३।२।४९ - परतो विशेष्यवशास्त्रीलिङ्गः स्त्रीवृत्तावेकार्थे उत्तरपदे परे पुंवत्स्यात् न तूडन्तः । दर्शनीया भार्या यस्य सः दर्शनीयभार्यः । परत इति किम् ? गुणीभार्यः । स्न्येकार्थ इति किम् ? गृहिणीनेत्राः । अनूङिति किमू ? करभरूभार्यः । - જે નામ વિશેષ્યને લીધે સ્ત્રીલિંગી થયેલું હોય, સમાસમાં આવેલું હોય, અને તેનું ઉત્તરપદ શ્રી વસૂચક આ, કી વગેરે પ્રત્યવાળું હોઈ સ્ત્રીત્વનો અર્થ સૂચવતું હોય તથા પૂર્વ પદની અને ઉત્તરપદની વિભક્તિ સરખી હોય તે તે નામ પુણ્વત થઈ જાય છે. કુંવત એટલે સ્ત્રીત્વસૂચક પ્રયા ચાલ્યા જાય અને સીસૂચક પ્રત્યયોને લીધે મૂળ શબ્દમાં કાંઈ ફેરફાર થયે હોય તે પણ ચાલ્યો જાય, મૂળ નામ કાયમ રહે-આવાં નામમાં સ્ત્રીત્વના સૂચક ગર્ પ્રત્યયવાળું નામ ન લેવું.
જે જે સૂત્રની વૃત્તિના વિવેચનમાં “તઃ હો’ શબ્દ આવે ત્યાં સર્વત્ર “વિશેષ્યને લીધે સ્ત્રલિંગ થયેલું નામ એમ સમજવું ' નીયા મા સનોરમાર્થ-જેની પત્ની દર્શનીય છે. આ પ્રયોગમાં નીયા નું નીર થઈ ગયું.
