________________
३५०
हैमलघुप्रक्रियाव्याकरणे નામ, જેમનો પરસ્પર વિશેષ્ય વિશેષણ રૂપ સંબંધ છે એવું એકાથરૂ૫ એક નામ કે અનેક નામે, બીજા નામ સાથે જે સમાસ પામે તેને બહુવ્રીહિ સમાસ કહેવાય. તથા અવ્યય, બીજા નામ સાથે જે સમાસ પામે તેને પણ બહુત્રીહિ સમાસ કહેવાય. અવ્યયવાળા સમાસમાં પરસ્પર વિશેષણ-વિશેષ-ભાવની જરૂર નથી
પ્રધાનપણે ન્યાર્થ નું સૂચન થતું હોય તે એટલે સમાસ પામનારા છૂટાં છૂટાં નામે કરતાં સમસ્ત તે આખા વાકય દ્વારા નિષ્પન થતે દ્વિતીયાદિ વિભક્તિવાળે અન્યાર્થ-વિશિષ્ટાર્થ -પ્રધાનરૂપે જણાત હોય તે.
એક નામ-સાસ વાન ચં વૃક્ષમ ન કાઢવાના વૃક્ષાજેની ઉપર વાંદરે ચડેલ છે તે વૃક્ષ.
અહીં ગાઢ નામ નાના નામ સાથે સમાસ પામેલ છે. આ બને નામે પરસ્પર વિશેષણ વિશેષ્યભાવ સંબંધવાળા છે. માટે એકાર્થરૂપ છે. તથા ચમ્ નામ દ્વિતીયાત છે અને એ સમાસ બહારનું છે તે બહારના નામ દ્વારા જે અર્થ સૂચવાય છે અન્યાર્થ છે અને તે જ અહી: પ્રધાનરૂપ છે. માટે આ બને નામને બહુવીહિ સમાસ થયો છે.
અનેક નામ-સુ (રોમન) સૂફમકર રાઃ ચચ સહુકૂમ
-તપસ્વી જેના કેશવાળ સુશોભિત છે અને સૂક્ષમ જટાવાળા છે એવા તપસ્વી અહીં સુ અને સૂટ એ બે નામે છે, તેમને જેરા નામ સાથે સમાસ થયેલ છે. અહીં પણ
