Page Text
________________
लकारार्थनिर्णयः ।
देः प्रवचनमिति यावत् । आमन्त्रणं कामचारानुज्ञा । अभीष्ट सत्कारपूर्वको व्यापारः । प्रवर्तनायां लिङिति तु निष्कर्षः || चतुर्णा पृथगुपादानं प्रपञ्चार्थम् । तदाहुः । अस्ति प्रवर्तनारूपमनुस्यूतं चतुर्ष्वपि । तत्रैव लिङ् विधातव्यः किं भेदस्य विवक्षया || न्यायव्युत्पादनार्थ वा प्रपञ्चार्थमथापि वा । विध्यादीनामुपादानंचतुर्णामादितः कृतमिति । अत एवैतत्सिद्धान्तकौमु द्यामप्युक्तम् । तत्र प्रवर्त्तना प्रवृत्त्यनुकूलो धर्म इष्टसाधनत्वम् । इष्टसाधनताज्ञानस्य प्रवृत्तिसामान्ये हेतुत्वावधारणेन तस्यैव वाच्यवौचित्यात् । तथा च जैमिनीयं सूत्रम् । “शास्त्रफलं प्रयोक्तरि तलक्षणत्वादि" ति । शास्त्रसम्बन्धि फलं स्वर्गादि प्रयोक्तरि कर्त्तरि प्रयोक्तृफलसाधनतालक्षणत्वाद्विधेः कर्त्रपेक्षितोपायता हि विधिारीत “कर्ता शास्त्रार्थवत्त्वा" दित्यधिकरणं भामत्यां व्याख्यातम् । अत एव मण्डनमिश्रैरुक्तम् । पुसां नेष्टाभ्युपायत्वात् क्रियास्वन्यः म वर्त्तकः । प्रवृत्तिहेतुं धर्मे च प्रवदन्ति प्रवर्तनामिति ॥ नन्विष्टसाधन-स्वस्पेव कृतिसाध्यत्वस्यापि प्रवर्तकतया शक्यत्वं स्यादिति चेत् । अत्रोक्तं प्रथमाध्यायप्रथमापादेनुव्याख्याने । कार्यता च न का चित्स्यादिष्टसाधनतां विना । कार्य नहि क्रियाव्याप्यं निषिदस्य समत्वतः । न भविष्यक्रियाकार्यं स्रक्ष्यतीश इति वपि । कार्य स्थान्नैव चाकर्तुमशक्यं कार्यमिष्यते । साम्यादेव निषिद्धस्य तदिष्टं साधनं तथेति । विवृतञ्चैतन्न्यायसुधायाम् । कार्यत्वविशिष्टबोधकत्वेनैव वाक्यपर्यवसानाद्वृद्धव्यवहारात्कार्यान्विते एव व्युत्पत्तेश्च सिद्धार्थानामबोधकत्वात्कथं वेदान्तैः शुद्धं ब्रह्म प्रतिपाद्यतइत्याशङ्कां निराकर्तुं तामेव निर्धारयति । कार्यता वेति । इष्टसाधनतामित्यत्रेष्टत्वं च विनेति शेषः । उपसंहारे तथाभिधानात् । कार्यमिति ।
·
त्यति
AAAAAA
તપા
•
| SR No. | 023380 |
| Book Title | Vaiyakaran Bhushanam |
| Original Sutra Author | N/A |
| Author | Ramkrishna Shastri |
| Publisher | Braj B Das and Company |
| Publication Year | 1900 |
| Total Pages | 398 |
| Language | Sanskrit |
| Classification | Book_Devnagari |
| File Size | 25 MB |