________________
સમ્યગ્દર્શન કેવી રીતે પ્રગટે ? એટલે કે-શરીરરૂપ પુદુગળ-જડ પદાર્થ અને પરમ- તિસ્વરૂપ ચૈતન્ય-આત્મા એ બંને ને સ્વભાવ .
છે એવું જેને સુપ્રતીતપણે સમજાય છે તથા સ્વપરપ્રકાશક આત્મા તે જ પોતાનું સ્વરૂપ છે તથા શરીરાદિ જડ તે માત્ર સગાસંબંધરૂપ છે અથવા જડ તે યરૂપ પર દ્રવ્ય છે, મારાથી અત્યંત ભિન્ન છે, હું તે તે રેયને જ્ઞાતાદણા જ છું એવો અનુભવને પ્રકાશ જેને ઉલ્લસિત થયે છે, તેને શરીરાદિ જડથી ઉદાસીનતા થઈને આત્મામાં પ્રવર્તાવારૂપ આત્મવૃત્તિ થાય છે.
એ જ વાત શ્રીમદ્ રાજચંદ્રજીએ આત્મસિદ્ધિશાસ્ત્રમાં પણ પ્રકાશી છે કે
“જડ ચેતનને ભિન્ન છે, કેવળ પ્રગટ સ્વભાવ; એકપણું પામે નહીં, ત્રણે કાળ દ્રયભાવ.”
અર્થ-જેને જાણવાને સ્વભાવ નથી તે જડ અને સદાય જ્ઞાન કરવાના સ્વભાવવાળે આત્મા, તે બંનેને કેવળ ભિન્ન સ્વભાવ છે. તે બને કદી પણ એકપણું પામે નહિ, એ દ્વિતભાવ પ્રસિદ્ધ જ અનુભવાય છે.
વળી કહ્યું છે કે“પદ્રવ્યને જીવ જે કરે તે જરૂર તન્મય તે બને, પણ તે નથી તન્મય અરે! તેથી નહીં કર્તા ઠરે.”
અથ-આત્મા જે ખરેખર શરીરની ક્રિયા કરે, તે અવશય તે પરદ્રવ્ય સાથે તન્મય (એકરૂપ) થઈ જાય તે
