________________
છ દ્રવ્યના ગુણ
૭ જ છે. એટલે દ્રવ્ય ત્રિકાળવતી છે ગુણપર્યાય એના પલટાતા ધર્મો છે.
જેવી રીતે પુદ્ગલ દ્રવ્યની શકિતઓ છે, એવી રીતે આત્મદ્રવ્યની પણ સ્વતંત્ર શક્તિઓ છે. માત્ર આપણે આત્મા તરફ દષ્ટિવાળા નહોઈએ તે ન સમજાય; બાકી મહાવિદ્વત્તા, અખૂટ અતુલ બલ, મહાગીપણું, અદ્દભુત ત૫, ક્ષમા વગેરે શું છે? આત્મશકિતઓ છે. આગળ વધીને મંત્રશક્તિ, વિદ્યાશકિત, ગગનગામિની આદિ લબ્ધિઓ, યાવત કેવલજ્ઞાન અને ટેક્ષલ બ્ધિ એ બધી અચિંત્ય-અનુપમ શકિતઓ આત્માની જ છે.
૧. નવતત્ત્વ પૂર્વ જોયું કે વિશ્વ એ જીવ અને અજીવ (જડ) દ્રવ્યોને સમૂહ છે. એટલે મુખ્ય તત્ત્વ છે,–જીવ અને અજીવ. પરંતુ આટલું જ જાણવાથી બધું કાર્ય સરતું નથી. ઉચ્ચ માનવ જીવનમાં શું કરવું? શું શું કરવાથી શું શું ફળ મળે? આપત્તિની ઈચ્છા ન હોવા છતાં અને એને બહુ રકવાના પ્રયત્ન કરવા છતાં આપત્તિ અને પ્રતિકૂળનું આક્રમણ કેમ થાય છે? કયારેક એ૫ પ્રયત્ન છતાં મોટી સગવડ કેમ સારી મળે છે? વગેરે જિજ્ઞાસાઓ ઊભી રહે છે. આ જિજ્ઞાસા સંતોષવા અને જીવની ઉન્નતિ સાધવા નવતત્વની વ્યવસ્થા સમજવી પડે.
એને સમજવા માટે એક કાલ્પનિક ચિત્ર છે. દા.ત. એક સરોવર છે. એમાં નિર્મળ પાણી છે. પરંતુ નાકે દ્વારા બહારને કચરે અંદર વહી આવે છે. એ કચરામાં પણ એ જાત છે, એક સહેજ સારા રંગવાળે. બીજે ખરાબ રંગ
