________________
૨૦
જૈનધર્મના સરળ પરિચય
પત્થર વગેરે જડની જેમ એમાં વણુ–સ-ગધ-સ્પર્શે હાઈ શકે છે. પર`તુ ચૈતન્ય, જ્ઞાન, સુખ-દુ:ખ વગેરે ધર્મ નહિ, એનાં કારણેા એ છે કે (૧) મરેલાના શરીરમાં એ ધર્મો મિલકુલ દેખાતા નથી. વળી (૨) શરીરનાં ઘટક મૂળ દ્રવ્યે, માટી, પાણી વગેરેમાં જ્ઞાનાદિ તદ્દન છે જ નહિ. દારૂનાં ઘટક દ્રવ્ય આટા, પાણી, ગાળ વગેરેમાં અંશે ય મદ્યશક્તિ છે. તે ભેગા મળવાથી અનેલ દારૂમાં મદકિત દેખાય છે. અહીં માટી યા અન્ન, પાણી વગેરેમાં અંશે ય જ્ઞાન, સુખ-દુઃખ વગેરે કયાં છે? તા એથી બનેલા શરીરના એ ધમ` કેમ મનાય ? માટે કહેવુ પડે છે કે એ શરીરમાં એક અદૃશ્ય ચેતન દ્રવ્ય છે, એના એ ધમ છે. રાખમાં ભીનાશ, શીતળતા, ચીકાશ નથી દેખાતી, પરંતુ એમાં પાણી ભળ્યું` હાય તા એ દેખાય છે. માટે જોઈ ને કહીએ છીએ કે આમાં પાણી ભળ્યું છે એના એ ગુણધર્મ છે. એમ શરીરમાં ચેતન આત્મા ભળેલેા છે, એના એ જ્ઞાનાદિ ગુણધર્મ છે. માટે જ શરીરમાંથી આત્મા નીકળી ગયા પછી એ મુલ દેખાતા નથી.
૬—સ્વતંત્ર આત્મદ્રવ્યનાં પ્રમાણ
પ્ર૦—જગતમાં ચેતન-આત્મદ્રવ્ય, જડ કરતાં એક જુદું જ, સ્વતંત્ર દ્રવ્ય હાવાનુ' પ્રમાણુ છે ?
ઉત્તર—હા, અનેક પ્રમાણ છે. (૧) ઉપર કહ્યું તેમ જ્ઞાન, ઇચ્છા, સુખ-દુઃખ, રાગ-દ્વેષ, ક્ષમા-નમ્રતા વગેરે ધર્મા, વણુ–ગ’ધ–રસ-સ્પર્શ કરતાં તદ્ન વિલક્ષણ છે, તેથી
