________________
અનેક તવાદ (સ્યાદ્વાદ⟩-સપ્તભંગી-અનુયાગ
૨૧મ
૭. ઘડો ક્રમશઃ સ્વદ્રવ્યાદિ, પરદ્રવ્યાઢિ અને ઉભય અપેક્ષાએ કેવા ? અસ્તિ નાસ્તિ (સત્ અસત્) અને અવક્તવ્ય. સારાંશ, ઘડામાં અસ્તિત્વ, નાસ્તિત્વ ( સત્ત્વ, અસત્ત્વ ) અને ધમ રહે છે, પણ જુદી જુદી અપેક્ષાએ રહે છે. જે કાળે સત્ છે તેજ કાળે અસત્ પણ છે, ભલે પ્રસંગવશ એકલા સત કહીએ તે પણ તે સમજી મૂકીને કે એ અસત્ પણ છે જ. એના અ એ, કે સત્ કહીએ છીએ તે અમુક અપેક્ષાએ. આ અપેક્ષાએ ’ના ભાવ સૂચવવા સ્યાત્ ’ પદ વપરાય છે, એટલે કહેવાય કે ઘડા સ્યાત્ સત્ છે, પરંતુ સત્ તા નિશ્ચિત છેજ. એ નિશ્ચિતતા સૂચવવા > एव પદ વપરાય છે. (‘વ’=જ) એટલે અંતિમ પ્રતિપાદન આ કે ઘટઃ સ્યાત્ સત્ એવ ’=ઘડો કથંચિત્ ( અપેક્ષાએ ) સત્ છે જ’ એમ ‘ઘટઃ સ્યાત્ અસત્ એવ ’=ઘડા કથંચિત્ ( અપેક્ષાએ ) અસત્ છે જ.' એમ બાકીનાં પ્રતિપાદન થાય. આને સમભ`ગી કહે છે.
:
'
<
એવી સસભંગી સ-અસત્ની જેમ નિત્ય-અનિત્ય ’ મેટા–નાના,' ‘ઉપયાગી-નિરુપયેગી,’ ‘કિંમતી–મામુલી ’ વગેરેને લઈ ને ય થાય, ત્યાં બધે જુદી જુદી અપેક્ષાએ કામ કરે છે. ઘડો દ્રવ્યની અપેક્ષાએ નિત્ય, ને પર્યાયની અપેક્ષાએ અનિત્ય છે જ. એમ ઘડીની અપેક્ષાએ મેટા, અને કાઠીની અપેક્ષાએ નાનેા છે જ. પાણી ભરવાની અપેક્ષાએ ઉપયાગી, અને ઘી કે દૂધ ભરવાની અપેક્ષાએ નિરુપયેાગી છે જ, અપેક્ષાના ઉલ્લેખ ન પણ કરીએ તે ય તે અધ્યાહારથી સમજવાની છે. માટે સાપેક્ષ કથન સાચું ઠરે, નિરપેક્ષ
“
