________________
૨૦૦
જૈનધર્મને સરળ પરિચય છે. સર્વ આવરણ નષ્ટ થયે, સમસ્ત લોકાલોકને પ્રત્યક્ષ કરતું કેવળજ્ઞાન પ્રગટે છે. | સર્વજ્ઞતા શાથી? આત્મા જડથી જુદો પડે છે તે જ્ઞાન સ્વભાવને લઈને. એના પરનાં આવરણ ખસે તેમ તેમ એ જ્ઞાન પ્રગટ થાય. હવે દર્પણની જેમ જ્ઞાનને સ્વભાવ સેયને પકડવાને છે, સેય પ્રમાણે પરિણમવાને છે. જે કઈ જ આવરણ હવે બાકી નથી તે સહજ છે કે એ સર્વ શેયને વિષય કરે. જ્ઞાન આટલું જ જાણે, વધુ નહિ” એમ જ્ઞાનની લિમિટ બાંધવામાં કઈ યુક્તિ નથી. મન કેટલું ચિંતવી શકે એની લિમિટ ક્યાં બંધાય છે? માટે કેવળજ્ઞાનમાં સર્વ પ્રત્યક્ષ છે.
આવું સર્વ પ્રત્યક્ષ જ્ઞાન જેને થાય એ જ જગતને સત્ય તત્વ અને સાચે મેક્ષમાર્ગ બતાવી શકે; એ જ પરમ આપ્ત પુરુષ કહેવાય; અને એમનું વચન જ અર્થાત્ “આગમ” પ્રમાણભૂત હોઈ શકે. પછી એમનાં વચનને બરાબર અનુસરનારા પણ આપ્ત કહી શકાય. દા. ત. ગણધર મહર્ષિ. એમનાં આગમ પ્રમાણ છે.
પાચે જ્ઞાન એ પ્રમાણ છે. એમાં અવધિજ્ઞાનાદિ ત્રણને પ્રત્યક્ષપ્રમાણમાં અને મતિજ્ઞાન-શ્રુતજ્ઞાનને પક્ષ પ્રમાણમાં ગણ્યાં, તે પારમાર્થિક દષ્ટિએ. વ્યવહારમાં ઈન્દ્રિયથી સાક્ષાત્ થતું જ્ઞાન પ્રત્યક્ષ કહેવાય છે, તે સાંવ્યવહારિક પ્રત્યક્ષ છે. મતિ અને શ્રુતજ્ઞાનમાં પ્રત્યક્ષ, અનુમાન, ઉપમાન, આગમ, અથપત્તિ વગેરે પ્રમાણેનો સમાવેશ થઈ જાય છે. વાદીની
