________________
૧૭૭
મેષ : માર્ગણમાં સત્પદ આદિ
૩૪. મોક્ષ માગણમાં સત્પદ આદિ
અહીં સુધી જીવ, અજીવ, પુણ્ય, પાપ, આશ્રવ, બંધ, સંવર અને નિર્જર, એમ આઠ તત્ત્વની વિયારણું થઈ. હવે નવમું “મેક્ષ' તત્વ જોઈએ. સકલ કર્મને ક્ષય થઈ પ્રગટ થતું આત્માનું સર્વથા શુદ્ધ સ્વરૂપ તે મેક્ષ. ધર્મપુરુષાર્થનું સાધ્ય મોક્ષ-પુરુષાર્થ છે. બધો જ ધર્મ એ માટે કરવાને છે. મેક્ષ થયે એટલે પછી જન્મ નહિ, શરીર નહિ, કર્મો નહિ, કઈ વિટંબણુ-પરાધીનતા-નાલેશી નહિ.
પ્ર–પણ મેક્ષમાં સુખ શું?
ઉ૦-એકાદ રેગ હટે, શત્રુ મટે, ઈષ્ટ વસ્તુ મળે, કઈ ઈચ્છા પૂરી થાય, તે સુખ લાગે છે, ત્યારે સર્વ રેગ સર્વ શત્રુ ટળે, સર્વ ઈષ્ટ મળે, સર્વ ઈચ્છા પૂર્ણ થાય તે કેટલો બધો આનંદ? મેક્ષમાં એથી પણ અનંતગુણ આનંદ છે. એ અસંગનું સુખ છે. દુન્યવી સંગના તુચ્છ સુખમાં ટેવાયેલાને એની ગમ નથી પડતી પરંતુ એ સહજ સુખ અને સુખમય મેક્ષ અવશ્ય છે. એ થવો શક્ય પણ છે, કેમકે જે કારણોએ સંસાર છે, તેનાથી વિપરીત કારણે સેવતાં સંસારને અંત આવી શકે છે. જેમ સુવર્ણ અને માટીનાં મૂળથી સંગ છતાં ખાર આદિ પ્રયોગથી સુવર્ણ સર્વથા શુદ્ધ થઈ શકે છે, તેમ સમ્યગ્દર્શન, જ્ઞાન અને ચારિત્રની આરાધનાથી અનાદિ પણ કર્મસંગને નાશ થઈ ભવ્ય આત્મા સર્વથા શુદ્ધ-સિદ્ધ-બુદ્ધ-મુક્ત થઈ શકે છે. મુક્ત થયેલાને ફરી કદી કર્મને સંગ થતું નથી, એટલે હવે અક્ષય-અવ્યાબાધ
