________________
૧૭૦
જૈનધર્મને સરળ પરિચય છે. એથી તે તે અશુભ ધ્યાનના પ્રસંગને કેવી રીતે શુભ ધ્યાનમાં ફેરવી નખાય એ જાણવા મળે છે.
શ્રી સન્મતિતર્કની ટીકા, “શાસ્ત્રવાર્તા–ટીકા અને અધ્યાત્મસારમાં ધર્મધ્યાનને આ દશ પ્રકારે બતાવવામાં આવ્યું છે કે જેમને ઘટતો પ્રકાર લઈ આર્ત–રદ્રના ઉપસ્થિત પ્રકારમાંથી શુભ ધ્યાનમાં જઈ શકાય. ૧૦ પ્રકાર
૧-૨ અપાયે પાયા ૩-૪ જીવાજીવ–પ વિપાક–દ વિરાગ ૭ ભાવ-૮ સંસ્થાન-૯ આજ્ઞા–૧૦ હેતુવિચય. તે ધ્યાવવા માટે આ રીતે ચિંતવવાનું, ને તે અપાય આદિ પર મન કેન્દ્રિત કરવાનું.
(૧) અપાયરિચય–અહો ! અશુભ મન-વચન-કાયા . અને ઇન્દ્રિયેની વિશેષ પ્રવૃત્તિઓ અર્થાત્ વિશેષ કોટિના અશુભ વિચાર-વાણી-વર્તાવ અને ઈન્દ્રિય-વિષય–સંપર્કથી નીપજતા ભયંકર અનર્થ હું શા માટે વહોરું? જેમ કેઈને મેટું રાજ્ય મળ્યું હોય છતાં ભીખ માગવાની બાલિશતા કરે, તેમ મોક્ષ મારા હાથવેંતમાં છતાં સંસારમાં રખડવાની મૂર્ખતા શા માટે ક! આવી શુભ વિચારધારાથી દુષ્ટ રોગોના ત્યાગના પરિણામ જાગે છે... (૨) ઉપાય - “અહો ! શુભ વિચાર–વાણું–વર્તાવને હું કેમ વિસ્તારૂં કે - જેથી મારા આત્માની મેહપિશાચથી રક્ષા થાય ! આ સંકલ્પધારાથી શુભ પ્રવૃત્તિના સ્વીકારની પરિણતિ જાગે છે. (૩) જીવ વિચયમાં જીવની અનાદિતા, અસંખ્ય, પ્રદેશ સાકાર
