________________
નિરા
૧૬૩
તપના ૬ પ્રકાર, પ્રાયશ્ચિત્ત, વિનય, વૈયાવચ્ચ, સ્વાધ્યાય, ધ્યાન અને કાયાત્સ, આ બારેનું સ્વરૂપ આ પ્રમાણે ઃ—
(૧) અનશન=આહારના ત્યાગ, તે ઉપવાસ, એકાસણુ, ખિયાસણું, ચાવિહાર–તિવિહાર-અભિગ્રહ વગેરેથી થઈ શકે.... (૨) ઊનાદરિકા=ભાજન વખતે બે-પાંચ કાળિયા જેટલુ ઓછુ ખાવામાં આવે તે, આટલે ત્યાગ પણ તપ છે....(૩) વૃત્તિસક્ષેપ=ભેાજનમાં વાપરવાનાં દ્રષ્યેા(ચીજો)ના સંકોચ રાખવામાં આવે કે, 'આટલાથી વધુ યા અમુક વસ્તુ નહિ ખાઉ તે. (૪) રસત્યાગ=દૂધ, દહી' વગેરે વિગઈ એ અમુક અથવા અધી ય વાપરવાને ત્યાગ. (૫) કાયક્લેશ=કેશના લેચ, ઉગ્ર વિહાર, પરીસહ, ઉપસર્ગ વગેરેનાં કષ્ટ સહુવા તે. (ઉપસર્ગ = દેવ, મનુષ્ય યા તિય ચથી કરાતા ઉપદ્રવ). (૬) સ’લીનતા= શરીરના અવયવ અને ઈન્દ્રિયા તથા મનની અસત્ પ્રવૃત્તિ અટકાવી અને ગેાપવી રાખવા તે. આ બાહ્ય તપના છે
પ્રકાર થયા.
આભ્યન્તર તપના છ પ્રકારનું સ્વરૂપ આ રીતેઃ(૧) પ્રાયશ્ચિત્તઃ—
પ્રાયઃ ચિત્તને વિશુદ્ધ કરનાર અને કર્મના છેદ કરનાર આલેાચન વગેરે ૧૦ પ્રકારનાં પ્રાયશ્ચિત્ત છે. ) ૧. આલાચન ગુરુની આગળ પેાતાના પાપ યા કરવા ધારેલી પ્રવૃત્તિ પ્રગટ કરવી તે. આ ર. પ્રતિક્રમણુ=પાપના પશ્ચાતાપ પૂર્વક મિથ્યાદુષ્કૃત કરી પાપની પાછા હઠવું તે. ) ૩. ઉભય=આલેચના સહિત પ્રતિક્રમણ. ૪. વિવે=બિનજરૂરી યા અપ્ય
