________________
૧૨૬
જૈનધર્મનો સરળ પરિચય પૂર્વે જેયું કે પાપ નથી આચરતા છતાં નિયમ નથી તે પાપની અપેક્ષા ઊભી રહેવાથી આત્મા પર કર્મ ચેટ છે. નિયમ કરવાથી એ અટકે છે, અને મન પણ બંધનમાં આવવાથી ભવિષ્યમાં નિયમ પહોંચે ત્યાં સુધી પાપ સેવવા મન થતું નથી. એમ પાપત્યાગ નિશ્ચિત બનવાથી શુભ ભાવશુભ પ્રવૃત્તિના દ્વાર ખુલ્લા થાય છે, એને સારે અવકાશ મળે છે.
નિયમમાં અહીં ત્રણ પ્રકાર જોઈશું,–૧. પચ્ચખાણ, ૨. ચૌદ નિયમ, તથા ૩. ચાતુર્માસિક અને જીવનના નિયમો.
૧. પચ્ચકખાણ-દિવસ અને રાત્રિના આહારના અન્ન-પાણુના ત્યાગના જુદા જુદા નિયમ, એ અહીં પશ્ચ
ખાણ સમજવાના છે. જીવને આહારની સંજ્ઞા, લત, અનાદિ કાળથી લાગુ છે. એ એવી ખધી છે કે ધ્યાન ન રાખે તે ઉપવાસના પચ્ચકખાણમાં રહે પણ એના વિચાર આવે છે. આહારસંજ્ઞાથી (૧) જન્મે ત્યાં પહેલી વાત ખાવાની ! અને (૨) કેટલાય ધર્મધ્યાન તથા ત્યાગ–તપ ચૂકી જવાય છે. માટે એના પર કાપ મૂકતા રહેવું જોઈએ. તે આગળ વધતાં અંતે આત્માને સ્વભાવ “અનાહારીપણું” પ્રગટ થાય. 1 આહાર ચાર પ્રકારે છે,–અશન, પાન, ખાદિમ અને સ્વાદિમ. (૧) અશનમાં જેનાથી પેટ ભરાય તે આવે. દા. ત. અન્ન, મિઠાઈ, દૂધ, દહીં વગેરે. (૨) પાનમાં પાણી આવે. (૩) ખાદિમમાં ફળ, પક, ફરસાણ, શેકેલું, ભૂજેલું; (૪)
સ્વાદિમમાં મુખવાસ, મસાલા, ઔષધિ આવે. આના અનેક રીતે ત્યાગ કરાય છે.
