________________
૧ મેક્ષ-મા
એને પડવાનું થાય છે. ત્યાં કાળના કાળ પણ વીતી જાય એવુ ય અને છે. પાછા ઉપર ચઢે છે....વળી પડે છે.... આમ કરતાં કરતાં પંચેન્દ્રિયપણામાં આવી જાય છે. પરંતુ અહી' સુધી તે કાઇ ધર્મ તરફ દષ્ટિ જ નથી ગઇ. તિય ચ પશુપંખીના અવતાર પણ ફેક જાય છે! એ ા ઠેઠ મનુષ્ય. ભવ સુધી પણ આવી જાય તેાય ધમ-પ્રાપ્તિ સુલભ નથી. કેમકે જ્યાં સુધી આ સંસારમાં હજી એક પુદ્ગલ-પરાવર્ત કાળથી વધુ ભમવાનું હાય ત્યાંસુધી ધમ–પ્રાપ્તિ થતી નથી. એમ તે ધર્મનાં રુડાં ફળ, દેવપણું વગેરે જોઈને એ લેવા માટે ચારિત્ર યાને સાધુ-દ્વીક્ષા પણ સ્વીકારી લે છે અને પાળે છે, પણ તે માત્ર દુનિયાના સુખ માટે. તેથી વાસ્તવિક ધમ હૈયે સ્પતા નથી. એ તે જ્યારે છેલ્લા પુદ્ગલ પરાવત કાળ(ચરમાવત)માં આવે ત્યારે ધર્મ તરફ દષ્ટિ જાય છે, સંસાર પર ઉદ્વેગ જન્મે છે, અને મેાક્ષની અભિલાષા ( રુચિ) થાય છે. મુદતિયા તાવની જેમ એટલી મુદત પાકે ત્યારે જ પ્રમળ રાગને તાવ માળા પડે; પછી જ ધરુચિ થાય.
જ
આત્મા અને
ભવ્ય-અભવ્ય :—માક્ષ-ષ્ટિ પણ ભવ્ય જીવને જ જાગે છે, અભવ્યને નહિ. ભવ્ય એટલે મેક્ષ પામવાની લાયકાતવાળા, અભવ્ય એટલે મેાક્ષની લાયકાત વિનાના. કચારે ય પણ એને મેાક્ષની શ્રધ્ધા જ નહિ થવાની; સંસારને પક્ષપાત નહિ જ છૂટવાના. એટલે એ આવ્યું કે જેને એટલુ પણ થાય કે ‘શુ' ત્યારે મારે મેાક્ષ નહિ થાય? હું ભવ્ય હાઈશ કે અભવ્ય ?’ આવી
૮૭
