________________
અ નુ ભ વ ની
એ ૨ણ ૫ ૨
પડયું.
માનસશાસ્ત્રના નિયમો ઠરાવતી વખતે મનની પાછળ બીજું બળ છે. માનસ પ્રવૃત્તિ ઉપર પૂર્વાપરના સંસ્કારની અમૂક અસર હોય છે. એટલે એ પૂર્વાપરના સંસ્કારનું શાસ્ત્ર રચાયું. તેનું નામ “ ભાગ્યશાસ્ત્ર ” કહો કે “કર્મશાસ્ત્ર કહો.
કર્મની અસરની પાછળ ચેતનતનો હાથ આચાને માલુમ પડશે. અને એ ચેતન તત્વની પાછળ તેને અખંડપણે ધરી રાખનાર કેઈ પણ સ્થિર તત્વને હાથ છે, એવા નિર્ણય પર એ તત્ત્વચિંતકે આવ્યા. એટલે “ચેતન્યશાસ્ત્ર તે રચ્યું. પરંતુ, તેમને આત્માનું નિરુપણ કરનારું આત્મશાસ્ત્ર પણ રચવું પડયું.
આ અને વચ્ચે વચ્ચે બીજાં જે જે ત જણાયા તે દરેકના શાસ્ત્રી આચાર્યોએ રચ્યા છે. એ શાસ્ત્રો રચવામાં ઘણું ઘણું સૂક્ષ્મદર્શ આચાર્યોને અનુભવ કામે લાગે છે. એટલું જ નહીં પણ આજ સુધીમાં દરેક શાસ્ત્રોને લગતા ઘણું ઘણું શાસ્ત્રીય નિયમે શેધાઈ ચૂક્યા છે.
બાળકની શક્તિ ને સ્થિતિનું વર્ણન કરનારૂં “ બાળશાસ્ત્ર” કહેવાય, પરંતુ બાળકની શક્તિઓ કયા ક્રમે વિકાસ પામે? તે સમજાવનારું અને તેને કમ નક્કી કરનારું શિક્ષણશાસ્ત્ર કહેવાય.
