________________
કરેમિ ભંતે!-સૂત્ર
તેવી જ રીતે પ્રત્યેક પ્રાણીને આત્મા કઈ પરિસ્થિતિમાં છે? તેમાંથી આગળ આગળ વિકાસ કયા ઉમે થાય? પ્રાથમિક સ્થિતિથી માંડીને વિકાસની છેવટની સ્થિતિ સુધીમાં વિકાસના કેટલા થરમાંથી પસાર થવું પડે? વિકાસના પ્રત્યેક પગથિયા પર ચડતાં કઈ જાતના માર્ગો સ્વીકારવા જોઈએ ? વિગેરે અનેક પ્રશ્નોના નિકાલ લાવનારું અને વ્યવસ્થિત નિયમે નક્કી કરનારૂં શાસ્ત્ર તે અધ્યાત્મશાસ્ત્ર” કહેવાય છે.
પ્રાણી જીવનમાં ઉપયોગી એવા સર્વ શાસ્ત્રોનું શિરેશમણિ આ અધ્યાત્મશાસ્ત્ર છે. અને સર્વ જીવનમાં શિરે મણિ જીવન, આ આધ્યાત્મિક જીવન છે.
આત્મા અને આધ્યાત્મિક જીવન સાથે જગત્ અને જગતના બીજા ક્યા કયા તો સંબંધ ધરાવે છે ? કયા
ક્યા તને સંબંધ આત્માને ઉપયોગી છે ? એ તને લગતા શાસ્ત્રો પણ આચાર્યોએ રચ્યાં છે.
તેથી પણ આગળ વધીને એ સંબંધે કયા કયા નિયમને અનુસરે છે? વિગેરે પ્રશ્નોના જવાબ રૂપે પૃથક્કરણ કરીને વ્યવસ્થિત શાસ્ત્ર રચવામાં આવ્યું છે. જેનું નામ “લેકસ્વભાવ શાસ્ત્ર ” અથવા “તત્ત્વજ્ઞાન” કહેવાય છે.
જો કે પ્રત્યેક શાસ્ત્રોના સંબંધમાં આચાર્યો અને અનુભવીઓના અનેક મતભેદે અને વિચારભેદની નેધ
