________________
સંજ્ઞા પ્રાયઃ જોરદાર હોય છે. અને આહાર તથા મૈથુન સંજ્ઞાનું જ્યાં પ્રબળપણું હોય ત્યાં પરિગ્રહ સજ્ઞાનું જોર પણ અવશ્ય હોય જ. કારણ કે પરિગ્રહ અર્થાત્ ધન સિવાય મૈથુનસંજ્ઞા તથા આહાર સંજ્ઞાને પિષણ મળતું નથી. આહાર સંજ્ઞા તથા મૈથુન સંજ્ઞાના પોષણ માટે આજીવ ગમે તેવા પાપ કરીને પણ ધન મેળવવાનો પ્રયત્ન કરે છે.
ભેગ સુખનું સાધન ધન મેળવવા માટે મન, વાણી અને કાયાની દોડધામ તેનું નામ ભયસંજ્ઞા છે. મન વાણી અને કાયાની ચંચળતા તેનું નામ ભયસંજ્ઞા છે.
આહાર સંજ્ઞાની પ્રબળતાથી મૈથુન સંજ્ઞા વધે. મૈથુન સંજ્ઞાની પ્રબળતાથી પરિગ્રહ સંજ્ઞા વધે અને પરિગ્રહ સંજ્ઞા વધવાથી ભયસંજ્ઞા વૃદ્ધિ પામતી જાય તેમ તેમ કર્મબંધન પણ વૃદ્ધિ પામતું જાય.
આહારસાને ઘટાડે અને નાશ કરવા માટે મુખ્ય સાધન તપ છે. આહાર કર એ આત્માનો સ્વભાવ નથી. આત્માનો સ્વભાવ અનાહારી છે.
અનાદિ કાળથી આ સંસારી જીપને આહારની ભૂખ, વિષયની ભૂખ અને ધનની ભૂખ વળગેલી છે. તેને માટે જ આ અજ્ઞાની જીવે અત્યાર સુધી આંખો મીંચીને ખુબ દોટ મૂકી છે. પણ પરિણામે ભૂખ ભાંગવાને બદલે ભૂખ વધતી જ ગઈ છે.
એ ભૂખ ભાંગવાને માટે, એને નાશ કરવા માટે ભગવાને દાન, શીળ, તપ અને ભાવનાના ચાર રસ્તા બતાવેલ છે. એ રસ્તે સુગમતાથી જઈ શકાય તેટલા માટે એ ચારે પ્રકારનું વિસ્તૃત વર્ણન આપવાનું મેં વિચાર્યું હતું.
તેમાંથી “ભાવનાનું પુસ્તક તથા “તપ અને યોગ”નું પુસ્તક એમ બે પુસ્તકો અમારા તરફથી પ્રગટ થઈ ચૂક્યા છે. બાકીના બેનું
