________________
પ્રસ્તાવના
આત્માને અનાદિ કાળથી સંસારમાં રખડાવનાર આહાર સંજ્ઞા, ભયસંજ્ઞા, મૈથુન સંજ્ઞા અને પરિગ્રહ સંજ્ઞા એ ચાર સંજ્ઞાઓ છે. એ ચાર સંજ્ઞાઓની ભૂખ ભાંગવાનો અસાધારણ અને ઉત્તમ ઉપાય એ દાન, શીળ, તપ અને ભાવનાનો છે. માટે જ ભગવાને ધર્મના ચાર પ્રકાર તરીકે વર્ણવી તેને ઉપદેશ કર્યો છે.
કઈ સંજ્ઞાનો નાશ ધર્મના કયા પ્રકારથી થઈ શકે છે તે જોઈએ(૧) દાન-દાન આપવાથી પરિગ્રહ સંજ્ઞાનો નાશ થાય છે. કીર્તિ,
માન કે પ્રશંસા માટે દાન આપવાનું નથી પણ લેભ અને મેહનો નાશ કરવા માટે દાન આપવાનું છે. લોભ અને
મોહને નાશ થયો એટલે પરિગ્રહનો નાશ થયો જ જાણો. (૨) શીળ–શળધર્મની આરાધના કરવાથી મૈથુન સંજ્ઞાને ક્ષય
થાય છે. (૩) તપ-તપ કરવાથી આહારજ્ઞાનો નાશ છે. (૪) ભાવના–ચાર ધર્મ ભાવના તથા બાર વૈરાગ્ય ભાવના ભાવવાથી
ધર્મભાવ દઢ થાય છે. અને ભયસંજ્ઞાને નાશ થાય છે. - આ ચારેય સંજ્ઞાઓમાં પણ પહેલી અને મુખ્ય તો આહાર સંજ્ઞા છે. એક આહારજ્ઞા ઘટે અને આહારસંજ્ઞા કાબુમાં આવે તો પછી બાકીની ત્રણ સંજ્ઞાઓને કાબુમાં લેવા માટે વધારે પરિશ્રમ કરવાની જરૂર રહેતી નથી. - જે વ્યકિતમાં આહારજ્ઞાનું પ્રબળપણું વર્તતું હોય તેને મૈથુન
