________________
પ્રતિક્રમણ હેતુગર્ભિત સ્વાધ્યાય/ઢાળ-૧૮/ગાથા-૧થી ૮
ગાથા =
પાલે તેહ અચુઇ જાગરિયા, બુદ્ધ સમા વાગરિયા રે; એમ શોધેં બહુજન નિસ્તરિયા, સુજસે ગુણ ઉચ્ચરિયા રે. તે તરિયા૦ ૮
૧૪૨
ગાથાર્થ ઃ
તેઓ=મુનિઓ, જાગૃત થઈને અચૂક પાળે છે=લીધેલાં વ્રતોને શોધન કર્યા પછી પાળે છે. અને તેવા સાધુઓ બુદ્ધ સમા વાગરિયા=બુદ્ધ જેવા કહેવાય છે. એમ શોÜ=શોધનની ક્રિયાથી, ઘણા જીવો નિસ્તારને પામ્યા અને ‘સુયશ’ના ગુણનો વિસ્તાર કર્યો. In
ભાવાર્થ:
ક્રોધ, માન, માયા અને લોભ આ ચારને વશ થઈને આત્મા અશુદ્ધ બને છે. તેથી કહે છે : જેઓ ક્રોધાદિથી ઊતર્યા છે તેઓ ભવસમુદ્રથી તર્યા છે. અને ક્રોધાદિને વશ થઈને ગ્રહણ કરાયેલા સંયમમાં જે સાધુ અશુદ્ધિને પ્રાપ્ત કરે છે તેની શોધી પ્રતિક્રમણથી કરાય છે અને શાસ્ત્રમાં વસ્ત્રના દૃષ્ટાંતથી તે સંભળાય છે.
રાજાદિક સારાં વસ્ત્રો ધારણ કરે છે તેથી તે વસ્ત્રો માનપાત્ર બને છે. તેમ જે સાધુ સંયમને ધારણ કરે છે તે આદરપાત્ર થાય છે અને મલિન થયેલાં વસ્ત્રોનો રાજા પરિહાર કરે છે તેમ અતિચારોના સેવનથી સંયમ પરિહાર કરવા યોગ્ય બને છે. તે રીતે જે સાધુનું સંયમ રાગાદિ ગણને વશ થઈને મલિન થયું છે અને વ્રતના મહિમાને મૂકીને ઠીકરિયાં જેવું થયું છે તે સંયમ શુદ્ધ કરવા યોગ્ય બન્યું છે.
વળી, તે મલિન વસ્ત્રોને શુદ્ધ ક૨વા ધોબી લઈ જાય છે. તેને શિલા ઉપર ફૂટે છે, શુદ્ધ કરે છે અને ઉત્તમ દ્રવ્યોથી વાસિત કરે છે ત્યારે તે વસ્ત્રો ફરી રાજાના મસ્તકને પ્રાપ્ત કરે છે. તેમ ગુરુ પણ પાપની શુદ્ધિ કરાવીને તેના=સાધુના કે શ્રાવકના સંયમને શુદ્ધ કરે છે. તેથી તે સાધુ આદિ મહિમાના દરિયા થાય છે, શિષ્ટ લોકો દ્વારા આદરપાત્ર થાય છે. અને ગુરુના ઉપદેશરૂપ જ્ઞાનથી સહિત શ્રેષ્ઠ ક્રિયા કરીને ભવવનમાં ફરતા નથી.
